2 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги андижон давлат университети табиий фанлар факультети
INTENSIV BOG‘DORCHILIK VA UZUMCHILIKDA
Download 3.53 Mb. Pdf ko'rish
|
biologiya fanining dolzarb muammolari
|
19
INTENSIV BOG‘DORCHILIK VA UZUMCHILIKDA HOSILDORLIKNI OSHIRISH YO‘LLARI To`xtaboyev N.X. Rahimova T.I. Andijon davlat universiteti Mamlakatimizda meva-sabzavot mahsulotlari yetishtirish, ularning sifatini yaxshilash, shuning barobarida, mevali daraxtlar ko‘chatlari turini ko‘paytirish orqali intensiv bog‘lar barpo etish borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. 2010-2014 yillar davomida qariyb 50000 gektar maydonda yangi bog‘lar, jumladan 14 ming gektardan ortiq maydonda intensiv bog‘lar, 23 ming gektarda uzumzorlar yaratildi. Intensiv bog‘lar tashkil etish uchun Polsha, Serbiya va boshqa mamlakatlardan mevalarning sarxil navlarining 6 mln dan ziyod ko‘chatlari olib kelindi. Bunday bog‘larning ko‘plab afzalliklarga ega ekanligi bugingi kunda amalda nomoyon bo‘lmoqda. Misol uchun, oddiy mevali daraxt ekilganidan boshlab dastlabki hosilni berguncha 4-5 yil o‘tadi. Intensiv bog‘dorchilikda esa daraxt 2-3 yildayoq hosilga kiradi. 2011 yilda yaratilgan bog‘larning har gektaridan 2014 yilning o‘zida o‘rtacha 300 sentnerdan hosil olingani va hosildorlik yil sayin ko‘payib borayotgani buni tasdiqlaydi. Yangi bog‘larni yaratishda, intensiv, tez hosilga kiruvchi pakana va yarim pakana payvandtaglarga alohida e’tibor berilishi lozim. Intensiv bog‘larni afzalligi bu darxtlarning tanasi kichik bo‘lganligi uchun ular bilan ishlash qulay (ishlov berish, sug‘orish, kesish, shakl berish, dori sepish, mevani terish). Bunday bog‘larda daraxt tanasiga yorug‘lik tushishi, havo aylanishi yaxshi bo‘lgani uchun mevasini sifati yuqori bo‘ladi. Mevasini terishda ham ancha qulayliklar bor, ayniqsa simbag‘azga olingan bog‘larda narvon ishlatmasdan hosil teriladi, bunda ish unumli, yuqori bo‘lishi bilan birga terilgan mahsulotning tovar sifati ham yuqori bo‘lib, nobud bo‘ladigan mevalar soni kamayadi. Hosildorlikni oshirishni ta’minlash uchun tuproqni doimo oziqlantirib turiladi. Buning uchun har yili 30-40 tonna chirindi, 240-260 kg azot, sof holda 120-150 kg fosfor, sof holda 60-70 kg kaliy solib turiladi. Ushbu agrotexnik ishlar o‘z vaqtida olib borilsa har gektar maydonidan 4-5-yili 50- 60 t hosil olishga erishiladi. Yurtimizning iqlim sharoitida pakana yarim pakana payvandtaglarga ulangan ko‘chatlarning turlari va navlariga qarab, parvarish ishlarini olib borish talab etiladi. Tabiiy sharoitdan to‘liq foydalanish har bir maydondan yuqori hosil olish uchun toklarni parvarishlashni maksimal mexanizatsiyalashda toklarni o‘stirishning turli tizimlari qo‘llaniladi. Bunda o‘sish sharoiti, xususiyati va olinadigan mahsulotdan qaysi maqsadda foydalanishi hisobga olinadi. O‘sish kuchi turlicha bo‘lgan texnik navlarini,o‘rtacha o‘sadigan kishmish va xo‘raki 20 navlar, shuningdek lalmikor yerlarda o‘stiriladigan toklarni tik simbagazda kuchli o‘suvchi,xo‘raki va kishmish navlarini qayirmsa simbagazda o‘stirish kerak. O‘stirish tizimiga ko‘ra tok tuplarini shakllantirish uchun ko‘chat o‘tkazilgandan so‘ng ikkinchi yili ustun o‘rnatilishiu zarur. Temir-beton ustunlar uzoq hizmat qiladi va iqtisodiy jihatdan foydaliydir. Yog‘och ustunlarni akatsiyadan yasash maqsadga muvofiq bo‘lib, ularni temir beton asosga o‘rnatish zarur, bu ularning mustahkamligini oshiradi. 2006 yil 11-yanvardagi “Meva-sabzavotchilik va uzumchilik sohasini isloh qilish bo‘yicha tashkiliy chora-tadbirlar to‘g‘risidagi”ga Prezident qarori mamlakatimizda meva-sabzavot va uzum yetishtirishni ko‘paytirish joylarda va chekka hududlarda qayta ishlashga ixtisoslashtirilgasn kichik korxonalarni barpo etishda dasturilamal bo‘lmoqda. Sohaga qaratilgan e’tibor tufayli meva-sabzavot va uzum yetishtirishni ko‘paytirish hajmi yildan yilga ortmoqda. 2012-2014 yillarda sabzavot yetishtirish 16,3 %, meva yetishtirish qariyb 21 % ga o‘sdi. Ularning eksport hajmi mutassil ortib bormoqda. Bgungi kunda yurtimizda yetishtirilayotgan meva-sabzavot mahsulotlari Germaniya, Hindiston, Birlashgan Arab Amirliklari, AQSH, Janubiy Koreya, Turkiya hamda MDH mamlakatlarga eksport qilinmoqda. Natijada intensiv bog‘lar yaratishda asosan tog‘ va tog‘oldi hududlari, suv taqchil yerlarda payvandtaglarga pakana ildiz-bo‘g‘iz qo‘yish yo‘li bilan yetishtirilgan ko‘chatlardan foydalanish texnologiyasi keng joriy etilmoqda, bunday bog‘lar 2 yilda hosilga kirib 6-yili gektaridan 50-60 tonnagacha meva berishi bilan ahamiyatli. Tadqiqotlarga ko‘ra bir kishi yetarli darajada vitaminlarga to‘yinishi uchun 1yilda o‘rtacha 58,3 kg meva va 13,9 kg uzum iste’mol qilishi kerak bu yillik iste’mol me’yorini 30 millionlik yurtimiz aholisiga ko‘paytirsak bir kishi ehtiyoji uchun yiliga 1mln 749 ming tonnadan ziyod meva hamda 417 ming tonna dan ortiq uzum yetishtirishimiz talab etiladi. Intensiv bog‘larni bu borada o‘rni beqiyos. Yangi usuldagi resurs tejamkor intensiv mevali bog‘larni barpo etish respublikamiz bog‘dorchiligini rivojlantirishga, yangi istiqbolli navlari hosildorligini yanada oshirish, meva va uzum mahsulotlarini ko‘payishiga ichki bozorni to‘ldirish va chetga eksport qilish orqali mamlakatimiz iqtisodiy qudratini pirovardida aholi farovonligi oshishini ta’minlash uchun zamin yaratiladi. Download 3.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|