20. Жахон молиявий инқирози. 1987-й

Инқироз юз берган вақт оралиғида СП 500 кўрсаткичи.
1987 -йилнинг биринчи ярмида акция бозорлари юқорига кўтарилди. Aвгуст ойи охирига келиб ДЖИA 7 ой ичида 44 фоизга ошди. Октябр ойи ўрталарида янгиликларнинг бўрон булути инвесторларнинг ишончини пучга чиқарди ва бозорларда қўшимча ўзгарувчанликка олиб келди. Федерал ҳукумат савдо дефицити кутилганидан каттароқлигини ошкор қилди ва доллар қиймати пасайиб кетди.
Кўплаб бозор таҳлилчилари 1987- йилнинг Қора Душанба ҳалокатига асосан катта тузатиш учун ўтиб кетган кучли буқа бозори сабаб бўлган, деб таъкидлашади. 1987- йил 1982 -йилда ишга туширилгандан буён нархларни бирорта ҳам катта тузатишни бошдан кечирмаган йирик буқа бозорининг бешинчи йили бўлди. Ўтган тўрт ярим йил ичида акция нархлари қиймати уч баробардан кўпроқ бўлиб, фақат 1987- йилда, Қора душанба ҳалокатидан олдин 44%га кўтарилган.
Инқирознинг юзага келишига туртки бўлган сабаблардан яна бири бу компутерлаштирилган савдонинг иқтисодиётга кириб келиши бўлди. Компютер, яъни "дастур савдоси" 1980-йилларнинг ўрталарида ҳам бозорлар учун анча янги эди. Компютерлардан фойдаланиш брокерларга каттароқ буюртмалар бериш ва савдоларни тезроқ амалга ошириш имконини берди. Бундан ташқари, банклар, брокерлар ва бошқа фирмалар томонидан ишлаб чиқилган дастурий таъминот дастурлари, агар ставкалар маълум фоизга пасайса, автоматик равишда тўхташ буюртмаларини бажариши, лавозимларни сотиши белгиланган эди. Қора душанба куни компютерлаштирилган савдо тизимлари домино эффектини яратди, бозор пасайиши билан сотиш тезлиги тезлашди ва шу тариқа унинг янада пасайишига сабаб бўлди. Бошланғич йўқотишларга сабаб бўлган сотиш тошқини натижасида акция нархлари янада пасайиб кетди, бу эса ўз навбатида компютерга асосланган сотувларнинг турларининг кўпайишига олиб келди. 1987- йилда юз берган ушбу инқироз 1929 -йилда Буюк Депрессиядан олдинги акция бозори ҳалокатидан ёки 2008 -йилда узоқ муддатли, глобал инқирозга олиб келадиган ҳалокатдан фарқ қилади. 1987 - йилги инқироз ўзидан аввалги ва кейинги жаҳонда рўй берган инқирозлардан фарқли ўлароқ қисқа муддатли бўлган. Масалан, Доу бир неча савдо куни ичида Қора душанба куни чеккан 508 поғонали йўқотишнинг 288 поғонасини қайтариб олган. 1989 -йил сентябрига келиб, орадан икки йил ўтмай, акция бозори деярли барча йўқотишларини қайтариб олиб, яна ўн йил давом етадиган кучли буқа бозорини давом еттириб, Доwни 1999 - йил охиридан олдин 10 минг даражадан юқори қилиб қўйган.