20-Mavzu aholi turmush darajasi statistikasi
Aholi jon boshiga real umumiy daromadlar i
Download 55.43 Kb.
|
20-mavzu
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2014 y. 2015 y.* 2016 y.
- O‘zbekiston Respublikasi 3601,3 4805,2
- 20.3. Aholi iste`moli. Iste`mol manbalari va uning tarkibi.
- To`lovli iste`mol
- Nazorat va mustaqil ishlash uchun savollar va topshiriqlar
- Mustaqil ta`lim mavzulari
- FOYDALANILGAN VA TAVSIYA QILINGAN ADABIYOTLAR
Aholi jon boshiga real umumiy daromadlar iming so‘m
Aholi pul daromadlarining umumiy hajmida tadbirkorlik faoliyatidan olingan daromadlar (qishloq xo`jalik mahsulotlari sotishdan olingan daromadlarni qo`shgan holda) va mol-mulk ulushi yuqori bo`lib, umumiy pul daromadlarining 56,0%ini, mehnatga haq to`lash va korxonalardan olingan boshqa daromadlarning ulushi 29,4%ni, ijtimoiy transfertlarning ulushi esa 14,6%ni tashkil qildi. Aholining iste`mol xarajatlari 22,4%ga ko`paydi va 7248,3 mlrd. so`mni tashkil qildi. Iste`mol xarajatlari ulushi pul daromadlarining umumiy hajmida 76,8%dan 72,5%ga kamaydi. Majburiy to`lovlar va badallarga haq to`lash xarajatlari 17,8%ga ko`paydi va 697,5 mlrd. so`mni tashkil qildi, ularning pul daromadlaridagi ulushi 7,7%dan 7,0%ga kamaydi. 20.3. Aholi iste`moli. Iste`mol manbalari va uning tarkibi. Iste`mol hajmi, uning dinamikasi va tarkibi inson turmush darajasining muhim elementlari bo`lib hisoblanadi. MDH mamlakatlarida iste`molchi manfaatini himoya qiluvchi qonunlar aktlari qabul qilingan, ular minimal daromad, pensionerlarni, nogironlarni ijtimoiy ta`minoti, bahoning ortishi va inflatsiya natijasida aholining ijtimoiy himoyalash kabilar, shuningdek, «Iste`molchi huquqini himoyalash haqida»gi qonun qabul qilinib, unda fuqarolarning huquqiy, iqtisodiy va ijtimoiy huquqlarini himoya qilish asoslari yaratilgan. Xalqaro andozalarni tashkil etish tashkiloti (ISO) ham iste`molchilar manfaatlarini himoya qiladi. Aholi iste`moli statistikasining asosiy vazifasi iste`molning natural va qiymat ko`rsatkichlarini, individual va oilaviy iste`mol byudjetlarini, iste`mol xarajatlari tarkibini va iste`molning elastlikligini va uning dinamikasini o`rganishdan iborat. Iste`mol – ishlab chiqarish jarayonining oxirgi nuqtasi va takror ishlab chiqarishning boshlang’ich nuqtasi hisoblanadi. Iste`mol ma`lum ehtiyojlarni qondirish uchun ishlab chiqarilgan mahsulotdan foydalanishni anglatadi. Oxirgi iste`mol milliy hisoblar tizimining daromadlaridan foydalanish hisoblamasida o`z aksini topadi. U uy xo`jaliklarining ko`p mablag’lari va natural daromadlari hisobidan iste`mollarini, butunlay davlat qaramog’ida bo`lgan aholi iste`molini, shularga yana davlat tomonidan amalga oshiriladigan sog’liqni saqlash, ta`lim, madaniyat, ijtimoiy ta`minot xarajatlarini, fuqarolarning xorijdan sotib olgan mahsulotlari va xorijliklarning bizning mamlakatdan sotib olgan mahsulotlari orasidagi farqni ifodalaydi. Aholining umumiy iste`moli material va nomaterial boylik va xizmatlar iste`molini o`z ichiga oladi. U ishlab chiqarish darajasiga, shuningdek, taqsimlash tarkibi va tarkibiga bog’liq. To`lovli va to`lovsiz iste`molni ajratish lozim. To`lovli iste`mol aholining pul daromadlari hisobiga amalga oshiriladi. To`lovsiz iste`mol – butunlay davlat qaramog’idagi aholining sog’liqni saqlash, ta`lim, madaniyat va h.k. muassasalaridagi tovar va xizmatlar iste`molini o`z ichiga oladi. To`lovli iste`mol to`liq qiymat bo`yicha, to`lovsizi esa xarajatlar summasi sifatida hisobga olinadi. Xizmatlar material va nomaterial xizmatlarga bo`linadi. Material xizmatlar – ilgari ishlab chiqarilgan mahsulotlarni qayta ishlash va tiklash maqsadida amalga oshiriladi. Nomaterial xizmatlar – bular material formada yuzaga kelmaydigan xizmatlar (ta`lim sohasi, sog’liqni saqlash va h.k.). Material boyliklar va xizmatlar ularning hajmi, tarkibi va sifati ko`rsatkichlari yordamida o`rganiladi. Xizmatlar tarkibi kattalashtirilgan holda maqsadli vazifasiga asosan quyidagi guruhlarni o`z ichiga oladi: A. Iste`mol xarajatlari: oziq-ovqat mahsulotlari, uydan tashqarida ovqatlanish, alkogol, tamaki; kiyim, gazlama, oyoq kiyimi; shaxsiy gigiena mahsulotlari; uy-joy kommunal xizmatlari, mebel va h.k.; ta`lim, madaniyat, dam olish va h.k. xizmatlar; ijtimoiy transport xizmatlari, xususiy transportni asrash, aloqa; yoqilg’i va boshqa mahsulotlar. B. Noiste`mol xarajatlari: xususiy yordamchi xo`jalik xarajatlari; tug’ishganlarga ko`rsatilgan material yordamlar; jamg’arish (banklardagi hisoblar, qimmatli qog’ozlar va chet el valyutalarini sotib olish va h.k.); soliqlar, to`lovlar va boshqa xarajatlar. Ayrim mamlakatlarda 2018-yilda uy xo`jaliklarining oxirgi iste`moli tarkibi (%%)
Jadval ma`lumotlariga qaraganda har xil mamlakatlar iste`moli tarkibida sezirarli farqlar mavjud. Ammo MDH davlatlari iste`moli tarkibi bir-biriga o`xshab ketadi: xarajatlarning asosiy qismi oziq-ovqat mahsulotlari, ichimlik, tamakiga to`g’ri keladi, uy-joy to`lovlari, kommunal xizmatlar va transport xarajatlari ulushi ancha past. 2018-yilda O`zbekiston aholisining iste`mol xarajatlari 22,4%ga ko`paydi va va 7248,3 mlrd. so`mni tashkil qildi. Iste`mol xarajatlari ulushi pul daromadlarining umumiy hajmida 76,8%dan 72,5%ga kamaydi. Qisqacha xulosalar Aholining pul daromadlari hajmi, tarkibi, ulardan foydalanish yo`nalishlari va aholining ayrim guruhlari orasida taqsimlanishi haqidagi va boshqa ma`lumotlar asosida aholi turmush darajasini asosiy ijtimoiy-iqtisodiy indikatorlari tuziladi. Turmush darajasini ifodalovchi ko`rsatkichlar tizimiga bevosita iste`mol ko`rsatkichlari bilan birga iste`mol imkoniyatini ifodalovchi ko`rsatkichlar ham kiradi. Ularga, masalan, iste`mol fondi yoki daromad darajasi ko`rsatkichlarini kiritish mumkin. Aholining turmush darajasi ko`p jihatdan ularning olayotgan daromadlariga bog’liq bo`lib, shaxsiy ehtiyojlarni qondirilish darajasini ifodalaydi. Aholining daromadlari va xarajatlari balansi – aholining daromadlari, xarajatlari, jamg’armalari hajmi va tarkibini ham ifodalaydi. Balans yalpi milliy daromadning qanday qismi aholi ixtiyoriga pul formada tushishini ifodalaydi. Aholi iste`moli statistikasining asosiy vazifasi iste`molning natural va qiymat ko`rsatkichlarini, individual va oilaviy iste`mol byudjetlarini, iste`mol xarajatlari tarkibini va iste`molning elastlikligini va uning dinamikasini o`rganishdan iborat. Nazorat va mustaqil ishlash uchun savollar va topshiriqlar Aholi turmush darajasi deganda nimani tushunasiz? Aholi turmush darajasini ifodalovchi ko`rsatkichlar izimini aytib bering. Aholi pul daromadlari va xarajatlari balansining mohiyati nimada? Uy xo`jaliklari daromadlarini qanday turlarga bo`lish mumkin? Nominal va real daromad mohiyatini tushuntiring. O`zbekistonda aholini ijtimoiy himoyalashning qanday yo`nalishlarini bilasiz? Aholi daromadlari tarkibini tushuntiring. Turmush darajasini o`rganishning asosiy yo`nalishlarini ayting. Mustaqil ta`lim mavzulari 1. Aholi turmush darajasini ifodalovchi ijtimoiy-iqtisodiy indekatorlar tizimi 2. Milliy hisoblar tizimida aholi turmush darajasini ifodalovchi ko’rsatkichlar. 3.Aholi daromadlari va xarajatlari balansi 4.Aholi istemoli statistikasi 5.Aholinihg moddiy ne`matlar va xizmatlarni istemol qilish ko`rsatkichlari FOYDALANILGAN VA TAVSIYA QILINGAN ADABIYOTLAR 1. Мирзиёев, Ш. М. Танқидий таҳлил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. - Тошкент: «Ўзбекистон», 2017. - 104 б. 2.Статистика. Учебник. /Под ред. И.И. Елисеевой. – М.: Проспект,2010, 357-369 c 3.Soatov N.M., Nabiev H.G’., Nabiev D.H.,Tillaxo`jayeva G.N. Statistika Darslik,T, 2011, 499-513 b 4. Nabiyev H.G’,Nabiyev D.H. Iqtisodiy statistika. Darslik. T.: “Aloqachi”, 2008, 461-483 b. 5. Статистика : учебник / под ред. И. И. Елисеевой. — М.: Высшее образо вание, 2009,286-306 c 6. Статистика уровня жизни населения. Учебное пособие Качанова Н. Н., Глебкова И. Ю., Долбик- Воробей Т. А. 2018 КноРус 7.Социально-экономическая статистика Л. Г. Батракова 2013 Логос 8.Статистика в 2-х томах. Том 2. Социально-экономическая статистика. Учебник и практикум для академического бакалавриата Н. И. Малых 2017 Юрайт Internet saytlar www.economics.ru www.stat.uz www.cer.uz www.uza.uz www..cbu.uz www.ziyonet.uz www.mineconomu.uz www.mehnat.uz www.mf.uz Download 55.43 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|