2021, №1 issn 2010-7498 kasb-hunar ta’limi ilmiy-uslubiy, amaliy, ma’rifiy jurnal №1

ПРОФЕССИОНАЛ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА 
ТАБАҚАЛАШТИРИЛГАН ТАЪЛИМ ДАСТУРЛАРИНИ
 ЖОРИЙ ЭТИШ 
Дунё таълим тизимидаги ривожланиш 
тенденциялари профессионал таълим жа-
раёнида табақалаштирилган таълим дас- 
турлари асосида профессионал тайёргар-
ликни кенгроқ жорий этиш методикасини 
ривожлантириш долзарблигини кўрсат-
моқда. Ҳозирги кунда АҚШ, Англия, Гер-
мания, Хитой, Япония каби ривожланган 
мамлакатлар таълим стандартларида таъ-
лим олувчиларнинг глобал кўникмаларини 
(“global skills”) шакллантиришга алоҳида эъ-
тибор қаратилмоқда. 
Мамлакатимизда замонавий таълим 
парадигмалари асосида касбий таълим ти-
зимини ислоҳ қилиш бўйича кенг қамровли 
ишлар олиб борилмоқда, таълим жараёни 
самарадорлигини ошириш орқали малака-
ли кадрлар тайёрлашга алоҳида эътибор 
қаратилмоқда. Ўзбекистон Республикасини 
шаҳдам қадамлар билан ривожлантириш 
борасидаги Ҳаракатлар стратегиясида “уз-
луксиз таълим тизимини янада такомил-
лаштириш, сифатли таълим хизматлари 
имкониятларини ошириш, меҳнат бозо-
рининг замонавий эҳтиёжларига мувофиқ 
юқори малакали кадрлар тайёрлаш сиё-

---

34
Kasb-hunar ta’limi №1, 2021
МЕТОДИКА
сатини 
давом эттириш” ва “илмий-тадқиқот 
ҳамда инновацион фаолиятни рағбатланти-
риш, илмий ва инновация ютуқларини амали-
ётга жорий этишнинг самарали механизмла-
рини яратиш”
1
устувор вазифалар сифатида 
белгиланган.
Ўзбекистон Республикаси Президенти-
нинг 2019 йил 6 сентябрдаги “Профессионал 
таълим тизимини янада такомиллаштиришга 
доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”-
ги ПФ-5812-сон Фармони [2] соҳадаги барча 
ютуқ ва камчиликлар, жаҳон тажрибаси ва 
ривожланиш тенденцияларини инобатга ол-
ган ҳолда қайта кўриб чиқиш, профессионал 
таълим тизимини янги босқичга кўтариш, ка-
дрлар тайёрлаш сифатини таълим стандарт-
лари асосида такомиллаштириш зарурлигини 
кўрсатди. 
Меҳнат бозорининг ривожланиши ва 
реал ижтимоий-иқтисодий шароитларни ҳи-
собга олган ҳолда профессионал таълимда 
табақалаштирилган таълим дастурларини 
ишлаб чиқиш ва жорий этиш ўта муҳимлигини 
тақозо этади. 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар 
Маҳкамасининг 2020 йил 7 августдаги “Ўзбе-
кистон Республикасида узлуксиз бошланғич, 
ўрта ва ўрта махсус профессионал таълим 
тизимини тартибга солувчи норматив-ҳуқуқий 
ҳужжатларни тасдиқлаш тўғрисида”ги 466-
сон қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон 
Республикасида узлуксиз бошланғич, ўрта 
ва ўрта махсус профессионал таълим тўғри-
сида”ги Низомда “табақалаштирилган таъ-
лим дастури — Халқаро таснифлагичнинг 
тегишли даражаларига мувофиқ бошланғич, 
ўрта ва ўрта махсус профессионал таълимда 
кадрлар тайёрлаш учун касб ёки мутахассис-
ликларнинг мураккаблик даражалари, ўқитиш 
муддатлари бир-биридан фарқ қиладиган 
таълим дастури” деб таъриф берилган [3].
Таълим ва тарбия жараёнида талабалар-
нинг индивидуал хусусиятларини инобатга 
олишга алоҳида эътибор қаратган МДҲ олим-
лари Н.И.Пирогов, П.Д.Юркевич, К.Д.Ушин-
ский, П.Ф.Каптерев, П.Ф.Лесгафт, П.П.Блон-
ский таълимдаги антропологик ёндашув 
- таълим маконида шахсни шакллантириш-
нинг асосларини яратиш бўйича илмий ишлар 
олиб боришган. Ўқув жараёнида ўқувчининг 
индивидуал хусусиятларига эътиборни қара-
тишнинг муҳимлигини таъкидлаб ўтишган [4].
Россияда XX асрнинг 20 йилларида та-
бақалаштирилган таълим ғояси бир неча 
йўналишга ажратилган. Биринчидан, профес-
сионал мактабни ривожлантириш - бунда қис-
ман мамлакатнинг иқтисодий аҳволи, миллий 
иқтисодиётни тиклаш вазифалари инобат-
га олинган. Иккинчидан - қобилиятига қараб 
фарқлаш – маҳорат синфларининг пайдо бў-
лиши. Учинчидан, - “эркин тарбия” педагогик 
ғояларига мувофиқ болаларнинг қизиқишла-
рига кўра фарқлаш. Эътиборлиси шундаки, 
ушбу даврнинг кўплаб инновацион ғоялари 
60-90 йилларда европа таълим амалиётида 
янги ривожланишни олиб келди [5]. 
Амалга оширилган илмий тадқиқотлар-
нинг таҳлилига кўра, профессионал таълим 
муассасаларида табақалаштирилган таълим 
дастурлари асосида ўқув жараёнини ташкил 
этишда асос бўладиган асосий вазифалар ва 
эришиладиган ижобий натижалар кетма-кет-
лигига таъриф беришни мақсадга мувофиқ, 
деб ҳисоблаймиз.
Табақалаштирилган таълим дастурлари 
бўйича талабаларни ўқитишда қуйидаги асо-
сий вазифаларни кўрсатиб ўтиш муҳим аҳа-
миятга эгадир. 
Булар:
- дастурларнинг мазмуни, мақсадлилиги, 
ҳажми, қийинчилик даражаси;
- ижобий ўқув муҳитини яратишга тўғри 
таъсир кўрсатиш мақсадида муаммоларни 
ҳал қилиш учун ўқув соатларининг тўғри бел-
гиланиши;
- табақалаштирилган таълим дастурлари 
бўйича таълим мазмунини чуқурлаштирили-
ши ва кенгайтирилиши.