2021 ma’naviy ehtiyojlar rivojlanishining ijtimoiy-madaniy omillari

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences
 
 
VOLUME 1 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
32 
w
www.oriens.uz
April
2021
 
 
mumkin. Demak, mobil aloqaga muloqot bilan bog‘liq ehtiyojlarimiz ham bir necha 
barobar ko‘payganligiga guvoh bo‘lamiz. 
Ammo buni sifat jihatidan tahlil qilish qiyin. Zarur axborotni tezkor olish, 
etkazish, muhim masalalarda fikr almashish, muhokama qilish qatorida mobil 
aloqadan foydalanadiganlarning aksariyati bekorchilikdan safsata sotish, har xil 
maishiy masalalarda suhbat qurish, ba’zan mishmishlarni, turli g‘iybatlarni 
muhokama qilishga ham sarflanadi. Lekin, baribir suhbat ijobiy yoki salbiy 
mazmunda olib borilmasin, u muloqot ehtiyojidan kelib chiqadi. Muloqot mavzusi va 
mazmuni suhbatdoshlarning madaniy saviyasiga hamda qiziqishlariga bog‘liq. 
Ehtiyojlarning o‘sib bormasligi shaxs va jamiyat rivojining to‘xtab qolishiga, 
ba’zan tanazzulga yuz tutishiga olib keladi. Biroq ehtiyojlarning jadal sur’atda o‘sishi 
ularni qondirish imkoniyatidan uzilib qolishiga sabab bo‘lishi mumkin. Bunday holda 
muayyan ehtiyoj o‘zining haqiqiy bunyodkorlik kuchini yo‘qotib, keskin salbiy 
omilga aylanib qolishi mumkin. Masalan, o‘quvchining sinfdoshlari oldida 
afzalliklarini ortiqcha baholash unda boshqalarga nisbatan hamisha alohida, maxsus 
mavqeda bo‘lish ehtiyojini tug‘dirishi mumkin. Bu holat keyinchalik o‘sha bolada 
xudbinlik 
sifatlari 
vujudga 
kelishiga, 
boshqalarni 
pisand 
qilmaslikka, 
buyumparastlikka, shuhratparastlikka, yurish-turishlari va xatti-harakatlariga yuqori 
baho olish, nosog‘lom ehtiyojlarini qondirish uchun har qanday nopok yo‘llardan 
foydalanishga sabab bo‘lishi mumkin. 
Ma’naviy ehtiyojlarning o‘zi ham bir-birini taqazo etadi: insonda bir ehtiyojning 
paydo bo‘lishi va qondirilishi boshqa bir ehtiyojni keltirib chiqaradi. Masalan, 
qo‘shiq kuylamoqchi bo‘lgan qo‘shiqchida, notalar, musiqa san’atiga oid bilimlar, 
qo‘shiq kuylashga oid bilimlarni bilishni taqazo etadi.
Moddiy ehtiyojlar singari ma’naviy ehtiyojlarning ham tarkibi o‘zgarib, rang-
baranglashib boradi. Ayrim ma’naviy ehtiyojlar vaqt o‘tishi bilan so‘nib, o‘rniga 
yangisi paydo bo‘ladi. Insonning yaratuvchanlik faoliyati ehtiyojlar o‘sishiga, 
tarkibining o‘zgarishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, XX asrning 90 yillari 
birinchi yarmida mamlakatimiz aholisining aksariyati kompyuter nima ekanligini 
bilmagan: elektron aloqa xizmatlar, internet va ijtimoiy tarmoqlar hayotimizga kirib 
kelmagan yoki sezilarli rol o‘ynamas edi. Hozirgi paytda har bir xonadonga 
zamonaviy texnologiyalar kirib keldi, ular (ayniqsa, internet va teleraqamli kanallar) 
yordamida ma’naviy ehtiyojlarini qondirish imkoniyatlari etarli darajada. Insonlarda 
muloqot ehtiyojlarining yuksalishi, axborot olish uchun qulayliklar mavjudligi, 
ma’naviy va madaniy hordiq chiqarishga (ma’naviy ehtiyojlarini qondirish) 
mo‘ljallanganligi, turmush qulayliklarini o‘zida mujassam etkanligi va boshqa shart-
sharoitlar tufayli internet, ijtimoiy tarmoqlar, TV, mobil aloqa vositalariga, elektron 
o‘yinlarga, masofaviy ta’limga, onlayn rejimida o‘tkaziladigan konfrensiyalarga, 

---