21-мавзу. Миллий иқтисодиёт ва унинг макроиқтисодий кўрсаткичлари. Миллий ҳисоблар тизими

ЯММ (ЯИМ)ни даромадлар буйича ҳисоблаш

• W-Иш ҳақи (мукофот, қўшимчалар билан);
• R-Рентали даромад (ер, кўчмас мулк эгаларига ижара ҳақи тўловлари билан);
• i-Соф фоиз (давлат қарзлари бўйича фоиз тўловлари чиқарилади);
• M-Меъёрли фойда;
• A-Амортизация ажратмалари;
• Nb-Бизнесга эгри солиқлар.

ЯММ (ЯИМ) = W + R + i + M + A + Nb
Омилли даромадлар ёки МД

Ялпи миллий маҳсулот (ялпи ички маҳсулот)ни ишлаб чиқариш усули бўйича ҳисоблашда пировард маҳсулотни ишлаб чиқаришнинг ҳар бир босқичида қўшилган (янгидан вужудга келтирилган) қийматлар суммаси қўшиб чиқилади.

Ялпи миллий маҳсулот (ялпи ички маҳсулот)ни ишлаб чиқариш усули бўйича ҳисоблашда пировард маҳсулотни ишлаб чиқаришнинг ҳар бир босқичида қўшилган (янгидан вужудга келтирилган) қийматлар суммаси қўшиб чиқилади.

Қўшилган қиймат – бу ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг қиймати билан сотиб-олинган хом-ашё, материаллар яъни оралиқ маҳсулот қиймати ўртасидаги фарқ. Бу ҳолда ялпи миллий маҳсулот қиймати барча ишлаб чиқарувчилар қўшилган қийматлари йиғиндиси сифатида ифодаланади. Ялпи миллий маҳсулот (ялпи ички маҳсулот)ни ҳисоблашнинг бу усули ҳар-хил корхона ва тармоқларнинг уни ишлаб чиқаришга қўшган ҳиссасини аниқлаш имконини беради. Ялпи миллий маҳсулотни ҳисоблашда оралиқ маҳсулотлар қийматини чиқариб ташлаш, уларнинг бир неча марта қайта ҳисобланишини бартараф қилади.

Бутун иқтисодиёт учун барча қўшилган қийматлар суммаси пировард товарлар ва хизматлар қийматига тенг келиши зарур.

ЯММ (ЯИМ)ни қўшилган қийматлар бўйича ҳисоблаш (шартли мисол)

№	Ишлаб чиқариш босқичлари	Материал ёки оралиқ маҳсулот нархи (сўм)	Қўшилган қиймат (сўм)
1.	Қўйчилик фермаси	600	600 (=600-0)