21-Мавзу. Молия тизими ва молиявий сиёсат. 1-§. Молиянинг моҳияти ва вазифалари

маҳаллий солиқлар – маҳаллий (ви­ло­ят, шаҳар, туман) бюджетларга жалб қилинади.


* республика (федерал) солиқ­лари – республика бюджетига келиб тушади.

III. Маҳсулот нархига қўшилиши ёки жалб қилиниш характерига кўра.				бевосита (тўғри) солиқлар-иқ­ти­со­дий харажат сифатида нарх таркибига киради; * билвосита (эгри) солиқлар-нарх тарки­бига кирмайди ва унга уста­ма ҳисоб­ланади;
IV. Солиққа тортиш субъектлари бўйича				ҳуқуқий шахслар тўлайдиган со­лиқ­­лар; жисмоний шахслар тўлайдиган со­лиқ­­лар.
V. Солиққа тортиш субъектлари бўйича.				даромад солиғи; фойдадан олинадиган солиқ; мулк солиғи; ресурслар учун тўловлар ва ҳ.қ.

Солиқ ставкаси ( ) – бу олинадиган солиқ суммасининг (R) солиқ солинадиган даромад миқдорига (D) нисбатининг фоиздаги ифодаси
Тўғри солиқлар	Эгри солиқлар
даромад (фойда) солиғи. ресурсларга солиқ. мулк солиғи.	қўшилган қиймат солиғи. акцизлар. бож тўлови.

Давлат бюджети даромадлари ва солиқ ставкаси ўртасидаги боғлиқ­ликни биринчи бўлиб америкалик иқтисодчи А.Лаффер асослаб берган. Унинг мулоҳазаларига кўра, корпорациялар даро­­­мадига солиқ ставкасини ҳаддан ташқари ошириш, улар­нинг капитал қўйилмаларига бўлган рағ­батини сусайтиради, фан-техника тараққиётини ва иқтисодий ўсишни секин­лаш­ти­ради ҳамда улар охир-оқибатда давлат бюджетига тушум­­ларни камайтиради. Аксинча солиқ ставкаларини пасай­тириш жамғар­малар, инвестициялар ва бандликнинг ортиши орқали солиқ ундири­ла­диган даромад ҳажмининг ўсишини таъмин­лайди. Бу боғлиқлик «Лаффер эгри чизиғи»да ўз ифодасини топади. Х

5-§. Суғурта ва унинг молия тизимида тутган ўрни

Суғурта иқтисодий категория сифатида мол-мулк, капитал, меҳнат ва ҳаётни кутилмаган ҳодисалардан кафолатлаш мақсадида суғурталовчи (суғурта компанияси) ва суғурта қилдирувчи ўртасида маълум тўловлар – яъни суғурта бадаллари эвазига махсус пул фондларини ташкил этиш жа­ра­ёнини ифо­далайди.