27-Ma’ruza; Porshеnli komprеssorlаrning konturiktiv tuzilishi, turlari,bajaradigan vazifalari va ishlash prinsipi

Bir bosqichli porshenli kompressorning havoni siqish darajasi

Siqish jarayonining oxirida bosim – P₂ ning dastlabki bosimi – P₁ ga nisbati kompressorning havo siqish darajasi deb ataladi.

(12.31)
Bir bosqichli kompressorning maksimal siqish darjasi zararli bo‘shliq – V₀ va harorat bilan chegaralanadi.
Ma’lumki har bir siklni boshlanishida zararli bo‘shliqlda qolgan yuqori bosimli havo dastlabki bosimgacha kengayadi. (12.3-rasm)

3-rasm. Zararli bo‘shliqning kompressor ishiga ta’siri

Kengayish jarayoni politropik deb qaralsa zararli bo‘shliqda qolgan havoning kengayish tenglamasi quyidagi ko‘rinishda yoziladi.

(12.31)
Bu erda: P₂, P₁ – mos ravishda kengayish jarayonining boshlang‘ich va oxirgi vaqtdagi havo bosimi;
V₁; V₂ – kengayish jarayonining dastlabki va oxirgi vaqtdagi hajmi.
Kengayish jarayoning oxiridagi hajm 12.3-rasmdan:
(12.32)
Zararli bo‘shliq - va uning ta’siri sababli silindrga so‘riladigan havo hajmi - V_z ni (12.32) tenglikdan bilan belgilab (12.31) tenglikni quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin:
;
Ushbu tenglikdan
(12.33)
Bu tenglikdan zararli bo‘shliqlning kompressor ishiga ta’sir koeffitsienti:
(12.34)
Bu erda: m – zararli bo‘shliq. U silindr hajmining (0,03-0,06) qismini tashkil qiladi.
Yuqorida 12.3-rasmda bosim o‘zgarishi bilan zararli bo‘shliqdagi havoning kengayishi ko‘rsatilgan. Agar havo - bosimgacha siqishganda silindrga so‘riladigan havo hajmi V ga teng. Bosim oshgan sari silindrga so‘riladigan havo hajmi kamayib boradi. Bosim maksimal qiymatga etganda silindrga havo so‘rilmaydi. Zararli bo‘shliqdagi havo hajmi V_z=0 va zararli bo‘shliq koeffitsienti ham bo‘ladi.
Unda (12.34) tenglikdan bir bosqichli kompressorning chegaraviy siqish darajasi:
yoki (12.35)
Agar politropik kengayish ko‘rsatkichi n=1,2 va m=0,05 bo‘lganda chegaraviy siqish darajasi:

• 
  Politropik kengayishda
  

• 
  Izotermik kengayishda
  

Siqish darajasi siqilgan havo harorati bilan ham chegaralanadi. Bu chegara kompressorlarda ishlatiladigan moyning yonish darajasi bian aniqlanadi.
Yuqorida keltirilgan (12.21) tenglikdan havoni siqish darajasi:
(12.36)
Kompressorlarda qo‘llaniladigan moyning yonish harorati 200°S dan past bo‘lmasligi shart. Moyning yonmasligi va kompressorning portlamasligi uchun moy siqish jarayonining oxiridagi harorati 180°S dan oshmasligi shart [].
Agar silindrga so‘riladigan havo harorati T₁=273+27=300K va T₂=273+180=453K deb olsak unda siqish darajasi:

Demak kompressorlarda havoni siqish darajsi harorat – T₂ bilan chegaralanadi.
Bir bosqichli kompressorning chegaraviy siqish darajasi ( ) kon mashinalari va mexanizmlarining normal ishlashi uchun etarli bo‘lmaganligi sababli ikki bosqichli siqish jarayoniga o‘tiladi.

1^ 1. Хаджиков Р.Н., Бутаков С.А., “Горная механика”, Москва, Недра, 1982 г.
2. Тихонов Н.В., Лимитовский А.М., “Горная механика”, Москва, Недра, 1978г.
3. Картавый Н.Г., “Стационарные машины”, Москва, Недра, 1981 г.