3- мавзу. Ишлаб чиқариш омиллари ва ишлаб чиқариш жараёни

Зарурий ва қўшимча маҳсулотнинг сотилиб пулга айлангандан кейин ўзгарган шакллари

Соф маҳсулот
Зарурий маҳсулот
Қўшимча маҳсулот
Иш ҳақи
Ижтимоий ҳимоя фондлари
Фойда
Фоиз
Рента
Солиқлар

Ishchi kuchi deb, insonning mehnat qilishga bo’lgan aqliy va jismoniy qobiliyatlarining yig’indisiga aytiladi. Ishchi kuchi mehnat qobiliyataga ega bo’lgan kishilar uchun xosdir. Lekin ishchi kuchi insonning o’zi ham yoki uning mehnati ham emas, balki qobiliyatidan iboratdir.

• Ishchi kuchi deb, insonning mehnat qilishga bo’lgan aqliy va jismoniy qobiliyatlarining yig’indisiga aytiladi. Ishchi kuchi mehnat qobiliyataga ega bo’lgan kishilar uchun xosdir. Lekin ishchi kuchi insonning o’zi ham yoki uning mehnati ham emas, balki qobiliyatidan iboratdir.

 

• Mehnat qurollari deb, inson uning yordamida tabiatga, mehnat predmetlariga ta`sir qiladigan vositalarga aytiladi (mashinalar, stanoklar, traktorlar, qurilmalar, uskunalar va boshqalar).

 

• Mehnat predmetlari esa bevosita mehnat ta`sir qiladigan, ya`ni mahsulot tayyorlanadigan narsalardir (yer-suv, xom-ashyo va boshqa turli materiallar). Mehnat predmetlari tabiatda tayyor holda uchrashi mumkin yoki oldingi davrdagi mehnat mahsuloti, ya`ni xom-ashyo tarzida bo’lishi mumkin. Mehnat qurollari va mehnat predmetlari birgalikda ishlab chiqarish vositalari deb yuritiladi.

Корхонанинг ишлаб чиқариш тизими ва унинг асосий элементлари

• Ишлаб чиқариш жараёнида унинг муҳим элементлари - ишлаб чиқариш воситалари ва иш кучи ўртасида ўзаро алоқалар содир бўлади. Ишлаб чиқариш воситалари ўзининг иш жараёнида бажарадиган ролига қараб, меҳнат воситалари ва меҳнат буюмларига бўлинади.
• Ишлаб чиқариш — бу, жамият аъзоларининг яшаши, мамлакатнинг ривожи, тараққиёти учун зарур бўлган моддий ва маънавий бойликларни яратиш жараёнидир.
• Ишлаб чиқариш жамият миқёсида рўй бергани туфайли уни ижтимоий ишлаб чиқариш деб атайдилар. Ижтимоий ишлаб чиқарши ўзининг бир-бирини тақозо қилувчи икки томони - ишлаб чиқарувчи кучлар ва ишлаб чиқариш муносабатлари билан ифодаланади.
• Ижтимоий ишлаб чиқаришнинг характери иш кучи билан ишлаб чиқариш воситаларининг қўшилиш характерига қараб белгиланади.