3- мавзу. Ишлаб чиқариш омиллари ва ишлаб чиқариш жараёни

Саноатда ишлаб чиқаришни ихтисослаштириш 4 шаклда ривожланади:

буюм жихатидан ихтисослашда корхоналар тузилиши ва бажарадиган иши бир хил бўлган чекланган тайёр махсулот ишлаб чиқаради. Масалан: тракторлар, автомобиллар, дастгохлар ва х.к.;
детал жихатидан ихтисослашишда корхоналар тайёр махсулотнинг айрим қисмларини ва деталларни ишлаб чиқаради. Масалан: редукторлар, подшипниклар, тишли ғилдирак ва х.к.;
технологик жихатдан ихтисослашишда корхоналар технологик жараённинг алоҳида босқичларини бажаради. Масалан: детал куйиш, штамплаш ва х.к.;
ёрдамчи ихтисослашган корхоналар. Булар жумласига пўлат куйиш, темирчилик, асбоб-ускуна ишловчи корхоналар киради.

3. Оптимал ишлаб чиқариш ҳажми ва сотиш

• Корхонада оптимал ишлаб чиқариш хажмининг асосий ғояси шундан иборатки, корхона харидорлар талабига жавоб берадиган (ёки бу талабдан ошиб кетадиган махсулотларни яратади ва шу билан биргаликда харидорлар баҳонинг оқилона асосланганлигига ишонтирилади).

Ишлаб чиқаришни йириклаштириш деб, бир неча турдаги ишлаб чиқаришларни бир йирик корхонада жамлашга айтилади. Йириклашган корхоналарда асосий ишлаб чиқариш билан биргаликда ёрдамчи ишлаб чиқариш хам мавжуддир.

• Ишлаб чиқаришни йириклаштириш деб, бир неча турдаги ишлаб чиқаришларни бир йирик корхонада жамлашга айтилади. Йириклашган корхоналарда асосий ишлаб чиқариш билан биргаликда ёрдамчи ишлаб чиқариш хам мавжуддир.
• Йириклашган ишлаб чиқаришнинг фойдали томонлари:
• " ишлаб чиқариш жараёнларининг биргаликда ишлаши бундай корхоналарда хар қандай мураккаб махсулотнинг киска вақт ичида ишлаб чикарилишини таъминлайди;
• " мавжуд асосий ишлаб чиқариш фондлари самарали ишлатилади. Чунки катта меҳнат хажми ишлаб чиқаришда ишни бир кеча-кундузда бир неча сменада ташкил килинишига шарт-шароит яратади;
• " асосий материаллар самарали ишлатилади, чунки асосий ишлаб чиқаришнинг чикиндисидан халқ учун кенг истеъмол молларини ишлаб чиқаришга имконият яратилади.
• Камчиликлари:
• " йирик корхоналарни лойиҳалаш, куриш, ишга тушириш жуда кўп вақт талаб қилади;
• " бундай корхоналарни куришга ва уни ишга туширишга сарфланадиган маблағлар узоқ вақтдан кейин ўзини коплайди.