3 – Мавзу. Оитс ва унинг тарқалиши. Оитс ташхиси (диагностикаси) ва профилактикаси юзасидан мунозара олиб бориш

Саволлар	Якка баҳо	Тўғри жавоб
Жавоблар
1.	ОИТС га таъриф беринг			2 ҳафта, 3 ойдан 5 йилгача бўлиши мумкин
2.	ОИТС қўзғатувчисини ким кашф қилган?			Наслдан-наслга ўтадиган касаллик бўлиб, бунда қон ивиши хусусияти бузилади
3.	ОИВ нимани зарарлайди?			Ўпкаларнинг яллиғланиши
4.	Антителолар нима?			МНС,меъда- ичак, тери, ўпкалар,лимфа тугунларининг жароҳатланиши
5.	Вирус қайси қон ҳужайраларида жойлашади?			Хавфли ўсма бўлиб, қон томирларининг эндотелий қаватидан ўсиб чиқади
6.	Касалликнинг юқиш йўлларини кўрсатинг			Одам иммунтанқислиги синдроми бўлиб, бунда иммун тизими зарарланади
7.	Касаллик қўзғатувчиси нима?			Гемофилия касаллиги билан касалланганлар, бетартиб жинсий ҳаёт кечирувчилар, гиёҳвандлар гомосексуалистлар, таносил касаллиги бор беморлар
8.	Касалликнинг асосий клиник белгилари қайсилар?			1983 йилда америкалик олим Роберт Галло ва француз олими Люк Монтанье
9.	Вирус қайси суюқликда кўп бўлади?			Вирус юққанига жавобан иммун тизими ишлаб чиқарадиган зид таначалар
10.	Касалликнинг яширин даври қанча бўлиши мумкин?			Лимфа тугунларининг катталашиши
11.	Касалликнинг асосий клиник формаларини кўрсатинг			Жинсий алоқа, қон қуйиш, туғруқ вақтида ва кўкрак сути орқали, жарроҳлик асбоблари, шприцлар, пирсинг, татуаж орқали
12.	Гемофилия нима?			Т- лифмоцитларда
13.	Лимфоаденопатия нима?			Сперма, қон ва қин шиллиқ қавати суюқлигида
14.	Капоши саркомаси нима?			Ретровируслар синфига мансуб бўлиб, одамда иммунотанқисликка сабабчи вирус
15.	Пневмония нима?			Узоқ муддатли иситма, ич кетиши, томоқ оғриши, терида тошмалар, озиб кетиш, терлаш, пневмония
16.	Хавф гуруҳларига кимлар киради?			Қон ҳужайралари, асосан лимфоцитларда

3- илова

XX-аср
ўлати

Капоши саркомаси

Лимфа тугунлари

Менингит, энцефалитлар

Гомо-сексуалистлар

Иммун тизимининг зарарланиши

Диарея

Гемофилия билан касалланганлар

Одам иммунотанқислиги вируси

Иситма

ОИТС (СПИД)

Гиёҳвандлар

Озиб
кетиш

Тери таносил касаллиги бор беморлар

Шприцлар, жарроҳлик асбоблари

Донорлар

Бетартиб жинсий ҳаёт кечирувчилар

Дерматитлар

Лимфоцитлар

Ўлим

Пневмония

4-илова

“Муаммоли вазият” усули

№	ОИТС нинг келиб чиқиш сабаблари	ОИТС ни олдини олиш чора-тадбирлари

Организмнинг миқдор ва сифат кўрсаткичлари

Организмнинг миқдор ва сифат кўрсаткичлари билан тафсивланиши валеология илми учун амалий аҳамиятга эгадир.

Миқдор ва сифат тушунчалари фалсавий категориялар бўлиб, ўзаро узвий алоқадорликда ривожланади, бир-бирини тақозо этади. Организмнинг миқдорий кўрсаткичларининг ўзгариши сўзсиз сифат ўзгаришларини келтириб чиқаради.

Валеология учун аҳамиятли бўлган сифат кўрсаткичларига қуйидагилар киради:

• 
  йил давомида турли хил нафас йўллари касалликлари билан касалланмаслик;
  
• 
  ўзини комфорт ҳолатида ҳис қилиш;
  
• 
  субъектив шикоятларнинг бўлмаслиги, объектив текшириш жараёнида касаллик белгиларининг учрамаслиги;
  
• 
  меҳнат қобилиятининг ўзгармаслиги, яъни меҳнат қилиб чарчамаслик;
  
• 
  биологик ва валеологик ёш ўртасида фарқ мавжудлиги;
  
• 
  тана аъзоларининг мутаносиб ривожланганлиги.
  

Инсон организмининг миқдорий кўрсаткичлари қуйидагиларни ўз ичига олади:

• 
  антропометрик меъёрий кўрсаткичларни, яъни тананинг вазни, бўйи, кўкрак айланаси ва ҳоказо;
  
• 
  тери ости ёғ қаватининг қалинлиги;
  
• 
  гемодиниамик кўрсаткичлар: қон босими, пульс ва бошқалар;
  
• 
  нафас олиш тезлиги, ўпканинг тириклик сиғими ва шу кабилар;
  
• 
  физиологик уйқунинг давомийлиги ( одатда 7-8 соат);
  
• 
  жисмоний тарбия ва спорт машғулотлари учун қўлланиладиган махсус кўрсаткичлар;
  
• 
  овқатланишнинг меъёрий калорияси;
  
• 
  қоннинг меъёрий таркиби ва муҳим биокимёвий кўрсаткичлари ва бошқалар;
  

Саломатликни ташхислаш деганда – инсон организми ҳолатини сифат ва миқдорий баҳолаш билан боғлиқ текширув жараёни тушунилади.

Саломатлик холатини баҳолаш учун турли туман текширув жараёни тушунилади. Саломатлик холатини баҳолаш учун турли туман текширув усуллари таклиф этилган бўлиб, бу усуллар ёрдамида инсоннинг соғлом эканлигини тасдиқлаш ёки касалликларни аниқлаш мумкин.

Меъёр – инсон организмининг таркибий функционал ёки морфофизиологик кўрсаткичлари йиғиндиси бўлиб, унинг ташқи муҳит шароитларига мослашиш, мўътадил меҳнатга лаёқатини ва яшашини таъминлайди.

Шунга кўра физиологик, ўртача статистик, индивидуал ва мутлақ меъёрлар фарқ қилинади.
Физиологик меъёрлар нисбатан барқарор бўлиб, ўзининг юқориги ва пастки чегараларига эга.
Ўртача статистик меъёрлар: ижтимоий тиббиётда маълум бир ҳудудда яшовчи аҳоли саломатлигини баҳолашда фойдаланилади ( туғилиш, ўлим, ногиронлик, касалланиш ва бошқалар);
Индивидуал меъёрлар – алоҳида организмларнинг ҳолатини ифодалаб уларнинг турлича ривожланиш даражаларини кўрсатади. Масалан, тана вазни, бўйи, кўкрак қафаси айланаси, бош суяги айланаси ва ҳоказо;
Мутлақ меъёр – мўътадил антропометрик, физиологик, биокимёвий, клиник ўлчамларга мос келиб, инсоннинг ёши ва жинсига қараб ўзгаради.

2-илова

“Муаммоли вазият”

№	Инсон организимининг сифат ва миқдорий кўрсаткичларини ўзгариши сабаблари	Инсон организимининг сифат ва миқдорий кўрсаткичларини ўзгариши сабабларини олдини олиш чора-тадбирлари
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.

3 илова
Б.Б.Б. ЖАДВАЛИ

БИЛАМАН	БИЛИШНИ ҲОХЛАЙМАН	БИЛДИМ