3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Фрейд томонидан илгари сурилган психиканинг топографик 
ва динамик схемаси

---

108
Психиканинг динамик схемаси 
Психика уч сўзнинг бирлигидан 
келиб чиқади: У, мен, мендан 
юқори
У - аниқ дунѐ, у ерда одамнинг 
ҳаѐли ва ҳоҳишлари 
жойлашган.
Мен - одам онги, психиканинг 
барча компонентлари 
ўртасидаги воситачи.
Мендан юқори - шахсга таъсир 
этувчи ташқи реаллик, «ташқи 
цензура», қонунлар, таъқиқлар, 
ахлоқ, маданий анъана.
“Мен” ўзига
«У»ни бўйсундиришга
ҳаракат
қилади.
Бунда
ҳар
доим
ҳам
муваффақ
бўлинмайди. Одатда «У» очиқ ѐки ѐпиқ шаклда
«мен»ни бўйсундиради.
Фрейд «Мен» ни чавандозга қиѐслайди; чавандоз
биринчи қарашда отни назорат қилади, унга
буюради, лекин «У» отдан кучли ва чавандозни
ҳақиқатда ўз устида олиб юради. Баъзан чавандоз
от устидан назоратни бутунлай йўқотади ва у
билан қаерга олиб борса, боришга мажбур бўлади:
Шунингдек, «Мендан юқори» норма ва таъқиқлар
«Мен»ни ўзига бўйсундиради.
Алоҳидалиги 

---

109
Фрейд одам кишилар оммаси, маданияти масалаларига алоҳида 
аҳамият беради
Ўзига хослиги
Фрейд томонидан 
чиқарилган хулосалар
Фрейд бўйича кишилар жамияти фақат
беихтиѐр
қилинадиган
одатларини,
хиссиѐт,
эҳтиросини
биргаликда
бўғган тафдирдагина мавжуд бўлади,
бўлмаса жамият ичидан емирилади
Бўғилган
энергиянинг
оммавий
сублимацияси рўй беради ва уни
маданиятга айлантиради.
Жамият
бўғилган
энергияни
алмаштирувчи ритуал ташкил қилади.
Цивилизация
ривожланган сари
эҳтирослар бўғилиши кучаяди.
Бу нарса оммавий психоз, бутун
халқ
депрессиясини
келтириб
чиқради.
Шунингдек,
янада
мураккаброқ
ритуаллар
қуришга
эҳтиѐж
туғилади.