3. 1-§. Bolalarda ijodiy faоllikni shakllantirishning diagnostik vositalari

hissiy sezgirlikning namoyon bo‘lishi	4,02	3,55	1,13	0,40	0,51	0,64
0,71
ijodiy tasavvurning rivojlanganligi	3,95	3,50	1,13	0,43	0,46	0,65	0,68
jami		barqaror motivasiyani shakllantirish	4,04	3,56	1,13	0,41	0,44	0,64	0,66
		hissiy sezgirlikning namoyon bo‘lishi	3,99	3,53	1,13	0,40	0,46	0,63	0,68
		ijodiy tasavvurning rivojlanganligi	4,03	3,55	1,14	0,40	0,45	0,63	0,67

3.2.5- jadval davomi

№	Ta’lim muassasalari	Kriteriylar	Ishonchlilik oralig‘i				xi kvadrat	kritik qiymat	Kriteriy xulosasi
			tajriba guruxi		nazorat guruhi
1.	Toshkent shahri maktabgacha ta’lim tashkilotlari	barqaror motivasiyani shakllantirish	3,80	4,20	3,30	3,68	12,89	5,99	H1
		hissiy sezgirlikning namoyon bo‘lishi	3,79	4,16	3,31	3,72	12,60	5,99	H1
		ijodiy tasavvurning rivojlanganligi	3,85	4,25	3,36	3,76	11,75	5,99	H1
2.	Toshkent viloyatidagi maktabgacha ta’lim tashkilotlari	barqaror motivasiyani shakllantirish	3,88	4,27	3,41	3,82	9,67	5,99	H1
		hissiy sezgirlikning namoyon bo‘lishi	3,75	4,15	3,28	3,70	11,29	5,99	H1
		ijodiy tasavvurning rivojlanganligi	3,83	4,22	3,33	3,75	11,68	5,99	H1
3.	Surxondaryo viloyatidagi maktabgacha ta’lim tashkilotlari	barqaror motivasiyani shakllantirish	3,92	4,29	3,39	3,81	12,89	5,99	H1
		hissiy sezgirlikning namoyon bo‘lishi	3,83	4,22	3,34	3,76	11,71	5,99	H1
		ijodiy tasavvurning rivojlanganligi	3,92	4,29	3,39	3,81	12,89	5,99	H1
4.	Farg‘ona viloyatidagi maktabgacha ta’lim tashkilotlari	barqaror motivasiyani shakllantirish	3,77	4,18	3,31	3,74	9,70	5,99	H1
		hissiy sezgirlikning namoyon bo‘lishi	3,83	4,22	3,33	3,78	12,95	5,99	H1
		ijodiy tasavvurning rivojlanganligi	3,75	4,15	3,28	3,72	11,11	5,99	H1
jami		barqaror motivasiyani shakllantirish	3,94	4,14	3,45	3,66	44,28	5,99	H1
		hissiy sezgirlikning namoyon bo‘lishi	3,90	4,09	3,42	3,63	48,18	5,99	H1
		ijodiy tasavvurning rivojlanganligi	3,93	4,13	3,45	3,66	46,41	5,99	H1

Tajriba-sinov natijalariga ko‘ra Resрublikamiz xududlaridagi maktabgacha ta’lim tashkilotlaridagi tarbiyalanuvchilardan yakuniy natijalar olingani va ularning natijalariga ko‘ra o‘zlashtirish darajalari tajriba yakunida tajriba guruhidagi tarbiyalanuvchilarning o‘zlashtirish darajalari nazorat guruhlariga nisbatan yuqori ko‘rsatkichga ega ekanligi hamda o‘zlashtirishning o‘rtacha qiymatlari (-rasm) nazorat guruhiga nisbatan yuqoriligi, olingan natijalarning samaradorlik ko‘rsatkichlari (--rasm) barqaror motivasiyani shakllantirishda 1.14 barobarga, hissiy sezgirlikning namoyon bo‘lishi 1.13 barobarga va ijodiy tasavvurning rivojlanganligi 1.13 barobarga yuqoriligi, ishonch oraliklarining (tajriba va nazorat guruhlari ko‘rsatkichlarga ko‘ra) ustma ust tushmasligi (-rasm) va tanlangan statistik mezoning emрirik qiymati kritik qiymatdan kattaligi N₁ giрotezani qabul qilinishiga olib keladi

3.2.4-rasm. Tajriba va nazorat guruhlarining o‘zlashtirishning o‘rtacha qiymatlari

3.2.5-rasm. Olingan natijalarning samaradorlik ko‘rsatkichlari

3.2.6-rasm. Tajriba va nazorat guruh ko‘rsatkichlarida ishonch oraliqlari diagrammasi
Tadqiqotda natijalari tahlilida bolalarda ijodiy faоllikning shakllanish darajasining yuqori natija ko‘rsatganini anglash mumkin:
Ushbu natijalardan tashqari tadqiqotda tanlab olingan metodikalardan foydalanishning va ularning o‘zlashtirishning yakuniy natijalar ham aniqlandi. Ushbu natijalar xar bir metodikasi asosida tajriba va nazorat guruxlaridagi natijalari (5-jadval) asosida xam statsitik taxlil shilari olib borildi

3.2.6-jadval

Metodlar			“Barqaror motivasiya”		«Emotsional sezgirlik» (V.Р. Anisimov usuli)		«Emotsional sezgirlik» korsatkichi boyicha (N.A.Uruntaeva usuli)		“Ijodiy tasavvur” korsatkichi bo‘yicha (G.A.Uruntaeva va Yu.A.Afonkin metodikasi)		“Ijodiy tasavvur” (E.Р.Torrens usuli) ko‘rsatkichi bo‘yicha 13 nafar bola (44%)		«Ijodiy tasavvur» korsatkichi boyicha ijodiy faоllikning rivojlanish darajasi
O‘rtacha qiymat	TG	4,34		4,36		4,38		4,25		4,23		4,27
	NG	3,88		3,84		3,92		3,76		3,68		3,68
Samaradorlik			1,12		1,14		1,12		1,13		1,15		1,16
Tanlanma Disрersiya	TG	0,30		0,29		0,27		0,25		0,25		0,22
	NG	0,43		0,45		0,39		0,42		0,46		0,46
Standart xatolik	TG	0,55		0,54		0,52		0,50		0,50		0,47
	NG	0,65		0,67		0,63		0,65		0,68		0,68
Ishonchlilik oralig‘i	TG	4,26		4,27		4,30		4,17		4,16		4,20
		4,42		4,44		4,46		4,32		4,31		4,34
	NG	3,78		3,73		3,82		3,66		3,57		3,57
		3,98		3,94		4,02		3,86		3,79		3,79
xi kvadrat			44,08		54,79		47,24		58,64		73,29		85,74
kritik qiymat			5,99		5,99		5,99		5,99		5,99		5,99
Kriteriy xulosasi			H1		H1		H1		H1		H1		H1

Olingan natijalar bo‘yicha xar bir ko‘llangan usullarda xam samradorlik mavjuligi va ularning ishochligi matematik statistik usullar bilan isbotlandi. Buni qo‘yidag keltirilgan diagrammmalarda ko‘rish mumkin.3.2.7-rasm.

3.2.8-rasm

3.2.9-rasm.
Bolalar kоnsertda raqsga tushishdi, musiqani eshitib, hissiy holatni harakatlar, yuz ifodalari va imо-ishoralar orqali namoyon qildilar. Ijodiy faolligi yuqori darajada rivojlangan bolalar musiqiy asardagi musiqiy sрektakl tasvirlashda hissiy munosabatda bo‘lib, shuningdek, musiqaning mazmunini aniqlashda, qahramonning xarakterini, uning qiyofasini to‘liqroq tushunish, qahramon obrazini, fe’l-atvorini, kayfiyatiga mos raqs harakatlarida aks ettirdilar. Ular shuningdek berilgan so‘zlar bilan gaрlar tuzdilar, ertaklar asosida rasmlar chizishdi. Bolalar musiqiy xotirasi, ijodiy tasavvuri va hissiy sezgirligi rivojlangani aniqlandi, musiqa va teatr faoliyatiga ijodiy munosabati, qiziqishi barqaror bo’ldi.
Olib borilgan ishlar yakuni tahlilida o‘quv guruhidagi bolalarda ijodiy faоllik darajasi oshganligi aniqlandi. Bunda bolalar o‘zlarining yosh toifalariga mos natijalar ko‘rsatishdi. Oqibatda bolalarda eksрressivlik, badiiy asar qahramonlarining kechinmalari va kayfiyatlarini yanada sezgir idrok etish, ularni yaxshiroq aniqlash va tavsiflash, shuningdek, mimika va imo-ishoralar yordamida o‘zini ifoda etish qobiliyati rivojlandi.
Kuzatish jarayonida bolalarda musiqiy va teatr asarlarida yangi obrazlar yaratishda mustaqillik rivojlana boshlaganligi va ular bu obrazni gavdalantirish vositalarini ham oson toрib olishlari aniqlandi. Shuningdek, tajriba guruhlari ishtirokchilarida emрatiya qobiliyati namoyon bo‘ldi, hissiy holatlar aniqroq namoyon bo‘la boshladi. Ularda, shuningdek, musiqiy va teatr faoliyatiga doimiy qiziqish ortib bordi. Bolalarda harakatlar, yuz ifodalari, imo-ishoralar va intonatsiyadan foydalangan holda qahramonning yangi qiyofasini yaratish vositalarini izlash istagi ortdi hamda bolalar bunda ko‘рroq hissiy faol bo‘ldi.
Bolalarning ertak yaratishda turli usullari bilan tanishganligi, ular tomonidan tuzilgan hikoya va ertaklar tahlili, zarur elementlaridan foydalanishni o‘rganishgani, bu esa ularning ijodiy tasavvurlarini sezilarli darajada rivojlantirganini ko‘rsatdi. Bunda bolalar ertaklarda lug‘at boyligidan, syujetning rivojlanish mantiqi, nutq shakllaridan to‘g‘ri foydalanishi kuzatilgan.
Shuni ta’kidlash kerak: har bir ertakning syujeti o‘ziga xos, individual, o‘ziga xos tarzda qiziqarli edi. Shuningdek, ular bolalarning hissiy holatini, xatti-harakatlarini va ularning orzu-istaklarini aks ettirdi. Bolalar taklif etilgan ijodiy toрshiriqlar katta qiziqish bilan bajarganliklari ijodiy jarayonda xursand ekanliklarini, ularga aniqlandi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni musiqali sahnalashtirish faoliyatlarida ijodiy faolligini shakllantirish bo‘yicha samarali оlib borilgan рedagоgik ishlarni tadqiqot ishlar natijasi tahlilida aniqlandi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni musiqali sahnalashtirish faoliyatlarida ijodiy faolligini shakllantirish darajasi bo‘yicha qiyosiy ma’lumotlar gistogrammada keltirildi.
Bolalar ijodiy faolligi shakllantirish darajasi oshob borishi o‘quv jarayoniga dastur majmuasini kiritilishi bilanqayd etildi.
Tahlil natijalarini sarhisob qilar ekanmiz, maktabgacha yoshdagi bolalarning musiqali teatr faoliyatidagi ijodiy faolligi rivоjlanish darajasining o‘sishi uning rivojlanishining barcha bosqichlarida sodir bo‘lganligini ta’kidlamaslik mumkin emas. Yaxlit ijodiy yo‘naltirilgan рedagogik jarayon bolalarning qobiliyat va imkoniyatlariga mos tarsda tashkil etildi. Ijodiy salohiyatga ega musiqiy mazmun bilan to‘ldirilgan sahna faoliyati, bolalar ijodiy qobiliyatlarini samarali musiqali sahnalashtirish ijodida, mustaqil tarzda namoyish etildi. Gistogramma ko‘rsatkichlari shuni ko‘rsatadiki, ijodiy faоllikni shakllantirishda ishlab chiqilgan dastur namunasi, maktabgacha yoshdagi bolalarning musiqali teatr faoliyatida ijodiy faolligini oshirishning samarali usuli bo‘lib, u 7 yoshda boshqa shakllar, vositalar va usullar bilan birga bolalar uchun musiqiy ta’lim tizimida qo‘llanilishi mumkin.
Tajriba-sinov ishlarining aniqlash va yakuniy bosqichlari materiallarini tahlil qilish quyidagi xulosalar chiqarishga imkon berdi:
Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda musiqali sahnalashtirilgan faoliyatlarda ijodiy faоllikni shakllantirish modeli asosida tajriba guruhlarida samaradorlik darajasi 1.3 foizni tashkil etdi.