3-амалий иш мавзу: Сув сарфи схемасини ҳисоблаш

Сув сарфи схемасини ҳисоблаш учун ёрдамчи жадвал

Операция-лар ва махсулот-ларнинг №	Қн, т/ч	Рн	Wн, м^3/ч	Операция-лар ва махсулот-ларнинг №	Қн, т/ч	Рн	Wн, м^3/ч
1 2 И 3 ИИ 4 5 6 ИИИ 7 8 ИВ 9 10 В 11 12	200 400 400 400 400 200 200 600 600 200 400 400 400 240 240 50 190	0,03 - 0,03 0,03 - 1,5 0,25 - - 2,5 0,3 0,4 0,4 - -2,8 2,5 -	6 - 120 120 - 300 50 - - 500 120 160 160 - 672 125 -	13 ВИ 14 15 ВИИИ 16 17 ВИИ 18 19 20 ИХ 21 22 Х 23 24	60 60 40 20 40 30 10 190 20 170 40 30 0 30 30 0 30	- 4,0 2,0 - 4 1,5 - 2,8 3,0 - - 3,0 - 1,0 1,0 - 0,11	- 240 80 - 160 45 - 532 60 - - 90 - 30 30 - 3,3

Назорат флотациясида ҳам бироз ортиқча сув бор, шунинг учун нинг оптимал қийматига эришиш учун асосий флотация чиқиндиси қуюлтирилиши керак. Лекин ортиқча сув унча кўп бўлмагани учун қуюлтириш операциясини қўлламаймиз.

У ҳолда:

4. ва нинг қийматларини (9) ва (12) формулалардан топамиз.
Сув сарфи схемасининг ҳисоблаш натижалари 9-жадвал тарзида расмийлаштирилади.

8-жадвал

Маҳсулотлар операциялар №	Операциялар ва маҳсулотларнинг номи		Р
В 7 20	Асосий флотация Тушади: классификатор қуюлмаси бирлашган оралиқ маҳсулот тоза сув	200 40 –	2,5 5,5 –	500 220 0	5667 233,3 0
10	Жаъми	240	3,0	720	800,0
11 12	Чиқади: бойитма чиқинди	50 190	2,5 3,13	125 595	141,7 658,3
10	Жаъми	240	3,0	720	800,0

Сув мувозанати

Сув сарфи схемаси бойитиш фабрикаси бўйича умумий ва тоза сув мувозанатини тузилишга ёрдам беради. Жараёнларга тушаётган умумий сувнинг миқдори охирги маҳсулотлар билан чиқиб кетаётган сувнинг умумий микдорига тенг бўлиши керак. Шунинг учун сув мувозанати қуйидаги тенглик орқали ифода қилинади.

бу ерда: –дастлабки маҳсулотлар билан тушадиган сув миқдори;
Л–жараёнга бериладиган сувнинг умумий миқдори;
–охирги маҳсулотлар билан жараёндан чиқиб кетадиган сувнинг умумий миқдори.
Юқорида ҳисобланган сув сарфи схемаси учун сув мувозанати 9 - жадвалда келтирилган.
9- жадвал
Фабрикадаги умумий сув мувозанати

Жараёнга тушадиган сув	м^3/соат	Жараёндан чиқиб кетадиган сув	м^3/соат
Дастлабки руда билан	6	Чиқинди билан	535
И янчиш	64	Қуюлтиргич қуюлмаси билан	60
И классификация	230	Фильтратда	26,7
ИИ классификация	160	Бойитма билан	3,3
ИИ янчиш	40
Концентратни 2–тозалашга	80
Охирги концентратга	45
Ҳаммаси бўлиб тушади:	625	Ҳаммаси бўлиб чиқади:	625,0

мисол
Янчиш, флотация ва сувсизлантириш операциялари учун сув сарфи схемасини ҳисобланг.
1. Илмий–тадқиқот ишлари ҳисоботлари ва амалда ишлаб турган бойитиш фабрикаси кўрсаткичларига асосланиб, дастлабки кўрсаткичларнинг сон қийматларини белгилаймиз (10 - жадвал).
10-жадвал.
Сув сарфи схемасини ҳисоблаш учун дастлабкикўрсаткичлар

И гуруҳ. Р нинг таъминланиши керак бўлган оптимал қийматлари		ИИ гуруҳ. Р нинг бошқарилмайдиган қийматлари		ИИИ гуруҳ. Алоҳида операциялардаги тоза сув сарфининг меъёрлари
Р1=0,3 Р4=1,5 Р7=2,5 РИВ=0,4 Р4=2,8	РВИ=4,0 РВИИ=2,8 РВИИИ=4,0 РХ=1,0 Р24=2,5	Р1=0,03 Р5=0,25 Р8=0,3 Р11=2,5	Р14=2,0 Р17=1,5 Р18=3,0		Концентратни қуюлтиргичга узатиш учун л17=1,5м^3/т,унда РИХ=Р17+л17=1,5+1,5=3,0 м^3/т

2. Ёрдамчи жадвал тузиб, алоҳида маҳсулот ва операциялардаги қаттиқ заррачаларнинг миқдорини (миқдор схемасини ҳисоблаш натижалари асосида) сув сарфи схемасини ҳисоблаш учун дастлабки кўрсаткичларни ва формула орқали аниқланган Р_н нинг қийматларини 5-жадвалга киритамиз.
3. Алоҳида операциялар ва маҳсулотларга қўшиладиган сувнинг миқдорини ҳисоблаймиз(расм) [1].
И операция учун баланс тенгламаси бўйича Л­_И ни аниқлаймиз.


Худди шу тартибда Л ва W ларнинг кейинги қийматларини ҳисоблаймиз.



Кейинги ҳисоблашларни схема охиридан олиб борамиз.






нинг қиймати манфий чиқди. Бу дегани сувни қўшиш эмас, балки йўқотиш мақсадида қуюлтириш операцияси қўлланилади.
В операцияда сувнинг ортиқча миқдори унчалик кўп бўлмагани учун қуюлтириш операциясидан воз кечамиз. У ҳолда

11-жадвал

Сув сарфи схемасини ҳисоблаш учун ёрдамчи жадвал

Операция-лар ва махсулот-ларнинг №	Қн, т/ч	Рн	Wн, м^3/ч	Операция-лар ва махсулот-ларнинг №	Қн, т/ч	Рн	Wн, м^3/ч
1 2 И 3 ИИ 4 5 6 ИИИ 7 8 ИВ 9 10 В 11 12	200 400 400 400 400 200 200 600 600 200 400 400 400 240 240 50 190	0,03 - 0,03 0,03 - 1,5 0,25 - - 2,5 0,3 0,4 0,4 - -2,8 2,5 -	6 - 120 120 - 300 50 - - 500 120 160 160 - 672 125 -	13 ВИ 14 15 ВИИИ 16 17 ВИИ 18 19 20 ИХ 21 22 Х 23 24	60 60 40 20 40 30 10 190 20 170 40 30 0 30 30 0 30	- 4,0 2,0 - 4 1,5 - 2,8 3,0 - - 3,0 - 1,0 1,0 - 0,11	- 240 80 - 160 45 - 532 60 - - 90 - 30 30 - 3,3

Назорат флотациясида ҳам бироз ортиқча сув бор, шунинг учун нинг оптимал қийматига эришиш учун асосий флотация чиқиндиси қуюлтирилиши керак. Лекин ортиқча сув унча кўп бўлмагани учун қуюлтириш операциясини қўлламаймиз.

У ҳолда:

4. ва нинг қийматларини (9) ва (12) формулалардан топамиз.
Сув сарфи схемасининг ҳисоблаш натижалари 12-жадвал тарзида расмийлаштирилади.
12-жадвал

Маҳсулотлар операциялар №	Операциялар ва маҳсулотларнинг номи		Р
В 7 20	Асосий флотация Тушади: классификатор қуюлмаси бирлашган оралиқ маҳсулот тоза сув	200 40 –	2,5 5,5 –	500 220 0	5667 233,3 0
10	Жаъми	240	3,0	720	800,0
11 12	Чиқади: бойитма чиқинди	50 190	2,5 3,13	125 595	141,7 658,3
10	Жаъми	240	3,0	720	800,0

Майдалаш дастгоҳларни танлаш ва параметрларини ҳисоблаш

Йирик ва ўрта майдалаш учун майдалагичларнинг турини ва ўлчамини танлаш фойдали казилманинг физик хусусиятларига, майдалагичнинг талаб қилинадиган ишлаб чиқариш унумдорлигига, майдаланган маҳсулотнинг йириклигига боғлиқ. Фойдали қазилманинг физик хусусиятидан қаттиқлиги ва қовушкоклиги, лойнинг борлиги, намлик, энг катта бўлакнинг ўлчами ва х.к. лар аҳамиятга эга.
Каттиқ ва ўртача қаттиқликдаги фойдали казилмаларни майдалаш
Биринчи босқичда йирик майдалаш учун юзли ва йирик майдаловчи конусли майдалагичлар ишлатилади.
Танланган майдалагичлар талаб қилинадиган ишлаб чиқариш унумдорлигини майдаланган маҳсулотнинг лойихаланадиган йириклигида таъминлаши керак.
Майдалагичнинг қабул килиш туйнуги майдалашга келиб тушадиган маҳсулот таркибидаги энг катта бўлакнинг ўлчамидан
10-15 % катта бўлиши керак. Танлашда юзли ва йирик майдаловчи конусли майдалагичнинг қуввати, оғирлиги, нархи, жойлаштириш қулайлиги бўйича таққослаш керак.
Майдалагичларнинг ўлчами уларни ишлаб чикарувчи заводлар каталогларидан танланади.
Биринчи босқичда майдалаш учун майдалагични шундай ўлчамида танлаш керакки, бойитиш фабрикасининг керакли ишлаб чиқариш унумдорлиги битта майдалагичда таъминлансин.
Каталогларда майдалагичларнинг ишлаб чиқариш унумдорлиги сочма зичлиги 1,6 т/м³, ўртача қаттикликдаги ва рудадаги энг катта бўлакнинг ўлчами 0,8-0,9 В (бу ерда В- майдалагич қабул қилиш туйнугининг кенглиги) шароит учун берилган.
Бошка физик хусусиятли рудалар учун руданинг қаттиқлигига, сочма зичлигига, йириклигига, намлигига тузатиш коэффициентлари киритилиши мумкин. Руданинг сочма зичлигига тузатиш қуйидаги формуладан аниқланади:

бу ерда: тузатиш коэффициенти; -руданинг сочма зичлиги ,т/м³;

-руданинг зичлиги ,т/м³, 1,6 ва 2,7 - ўртача руданинг сочма зичлиги ва зичлиги.

Ҳамма тузатишларни ҳисобга олган ҳолда майдалагичнинг ишлаб чиқариш унумдорлиги (т/соат) қуйидаги формула орқали аниқланади.

бу ерда:
Қ_к-майдалагичнинг каталог бўйича ишлаб чиқариш унумдорлиги, т/соат;
к_м –руданинг қаттиқлигига тузатиш, т/м³;
к_йир-руданинг дастлабки йириклигига тузатиш;
к_нам-намликка тузатиш.

Амалда тузатишлар майдаланувчи руданинг хоссалари ўртача руданинг хоссаларидан кескин фарқ килганда киритилади. Юзли ва конусли майдалагичлар қуввати ўта қаттиқ рудани ҳам майдалай олишга етадиган электр двигателларга эгалиги учун улар фақат энг катта бўлакнинг ўлчами ва ишлаб чиқариш унумдорлиги бўйича танланади.

Электродвигатель талаб қиладиган қувватни Бонд усули билан ҳисоблаш орқали топиш мумкин. Берилган руда учун маҳсус соддалаштирилган усул бўйича иш индекси W_cаниқланади. Руда намунасидан 50-75 мм ўлчамли 30-40 та бўлак ажратиб олинади. Бўлаклар икки томондан урилувчи болғачалар ёрдамида майдаланилади. Тажриба натижалари асосида иш индекси ҳисобланади.
1т рудани майдалаш учун талаб қилинадиган энергия қуйидаги формуладан топилади, кВт . соат/т:

бу ерда
_и- Бонднинг иш индекси;

Д₈₀ ва д₈₀ –дастлабки ва майдаланган маҳсулот таркибидаги тешикларидан 80% маҳсулот ўтадиган элак кўзининг ўлчамлари.
Ҳисоблашларда Д₈₀=(0.5-0.67)Б деб қабул қилинади, В-майдалагич қабул килиш туйнугининг ўлчами .

Электродвигателнинг истеъмол қиладиган қуввати.

кВт
бу ерда
Қ- майдалагичнинг ишлаб чиқариш унумдорлиги, т/соат.

Майдалагичнинг турини танлаш асосан майдалашга келиб тушадиган энг катта бўлакнинг ўлчами ва керакли ишлаб чиқариш унумдорлигининг нисбати билан аниқланади. Қабул килиш туйнугининг кенглиги бир хил бўлганда конусли майдалагичларнинг бўшатиш туйнугининг узунлиги юзли майдалагичникига нисбатан 2,5-3 марта катта. Шунинг учун конусли майдалагичнинг ишлаб чиқариш унумдорлиги ҳам худди шундай юзли майдалагичникига нисбатан 2,5-3 марта катта. Бунинг оқибатида йирик руда ва унча катта бўлмаган ишлаб чиқариш унумдорлигида конусли майдалагич тўла ишлай олмайди. Бу ҳолда юзли майдалагични ўрнатиш афзалроқ. Бунинг аксича, ишлаб чиқариш унумдорлиги катта ва руданинг йириклиги кичикроқ бўлганда конусли майдалагич ўрнатиш мақсадга мувофиқ.

Майдалагич турини танлашда ишлаб чиқариш унумдорлиги ва рудадаги энг катта бўлакнинг ўлчамидан ташқари шуни ҳисобга олиш керакки, юзли майдалагичлар конструктив жиҳатдан соддароқ тузилишга эга, баландлиги жиҳатдан кам жой эгаллайди, нам ва лойли рудаларни майдалашда босилиб қолмайди ва х.к. Лекин юзли майдалагичлар маҳсулотни бир текис беришни талаб қилади, улар маҳсулот тиқилиб қолса ишламайди, шунинг учун маҳсулотни бериш учун таъминлагич ўрнатилади, уларнинг алмаштириладиган қисмлари конусли майдалагичларникига нисбатан тезроқ ишдан чиқади.
Шунинг учун агар юзли майдалагични техник-иқтисодий таққослаш яққол афзалликларни кўрсатмаса, конусли майдалагичларни қабул қилиш керак.
Қаттик ва ўртача қаттиқликка эга рудаларни ўрта ва майда майдалаш ўрта ва майда майдаловчи конусли майдалагичларда амалга оширилади. Бу майдалагичлар каталог ва маълумотномалардан танланади. Каталогларда ишлаб чиқариш унумдорлиги ўртача қаттиқдаги рудалар учун берилгани туфайли руданинг майдаланувчанлигига, сочма зичлигига ва йириклигига тузатишлар киритилади.
Элаш дастгоҳларини танлаш ва параметрларини ҳисоблаш.

Элакларни кўп сонли конструкциялари ичида қуйидагилари ахамиятга эга: қўзғалмас панжарали, қутиси вертикал текисликда айланма тебранувчи бир валли эксцентрик (гирацион), қутиси вертикал текисликда айланма ёки эллиптик тебранувчи инерцион, қутиси панжара текислигига бурчак остида ўрнатилган горизонтал тўғри чизиқли тебранувчи вибрацион, резонансли механик ва электровибрацион, шунингдек ёйсимон элаклар.

Қўзғалмас панжарали элаклар йирик элаш учун қўлланилади.
Панжарали элаклар элаш самарадорлигининг паст бўлиши (60-70%) мумкин бўлганда ва маҳсулотнинг уваланиши муҳим аҳамиятга эга бўлмаганда ўрнатилади. Уларни майдалашнинг биринчи босқичидан олдин рудани дастлабки элаш учун ишлатилади. Панжаралар орасидаги масофани бу ҳолда 60-70 мм дан ортиқроқ қабул қилинади.
Панжарали элакларда панжаранинг юзаси (м²) қуйидаги эмпирик формуладан аниқланади.

бу ерда: Қ- элакнинг ишлаб чиқариш унумдорлиги, т/соат; а- панжаралар орасидаги масофа, мм.

Дастлабки руда таркибидаги катта бўлаклар кўп бўлганда маҳсулот туриб қолмаслиги учун элакнинг кенглиги В ни энг катта бўлакнинг ўлчамидан камида 3 марта ортиқ, йирик бўлакларнинг миқдори унча катта бўлмаганда энг катта бўлак ўлчамининг 2 бараварига 100 мм қўшиб қабул қилинади. Элакнинг узунлиги одатда кенглигидан 2 баробар катта, яъни Л=2В деб қабул қилинади ва амалда у 3,5 м дан 6 м гачани ташкил этади.
Панжарали элакларнинг ўлчами уни ўрнатиш шароитларини ҳисобга олган ҳолда аниқланади, чунки элак бир вақтнинг ўзида рудани майдалагичга узатади. Элакка маҳсулотни тўнкарилувчи вагонлардан юклашда унинг кенглиги вагон кузовининг узунлигига, пластинкасимон таъминлагич орқали юкланганда таъминлагич кенглигига тенг деб қилиб қабул қилинади. Элакнинг қиялик бурчаги рудани элаш учун 30-35⁰. Ёпишиб қолишга олиб келадиган нам маҳсулотни элашда элакнинг қиялик бурчагини 5-10⁰га ошириш мумкин.
Енгил турдаги вибрацион инерцион элаклар ўртача йирикликдаги (тешиклар ўлчами 40 мм гача) ва майда маҳсулотни юқори самарадорликда элаш учун қўлланилади. Бундай элаклар асосан кўмирни ва кичикроқ зичликдаги маҳсулотни элаш учун ишлатилади.
Ўрта ва оғир турдаги вибрацион, инерцион элаклар йирик, ўрта ва майда маҳсулотни элаш учун ишлатилади. Оғир турдаги элаклар 1,6 т/м³ дан ортиқ зичликка эга йирик ва ўртача йирикликдаги маҳсулотни элаш учун тавсия қилинади.
Горизонтал вибрацион ўз-ўзини балансловчи вибраторли элаклар қуруқ, ювиш орқали эловчи, сувсизлантириш, оғир суюқликларда бойитиш маҳсулотларини суспензиядан ажратиш учун тавсия қилинади. Бундай элаклар кўмирни элаш учун енгил турда тайёрланади. Агломератни элаш учун ўз-ўзини балансловчи элаклар элаш юзаси 18 м² гача ва тешиклари 20 мм гача ўта оғир турда тайёрланади.
Гирацион ва вибрацион элакларнинг ишлаб чиқариш унумдорлиги эмпирик формулалардан аниқланади.
Руда, кўмир ва майдаланган қурилиш материалларини эловчи элакларни ҳисоблаш учун ўзларининг тузатиш коэффициентларига эга турли формулаларни таққослаш шуни кўрсатадики, уларнинг асосида бир хил солиштирма юк ётади, турли материаллар учун тузатиш коэффициентларидаги фарқ етарли даражада асосланмаган.
Гирацион ва вибрацион элакларнинг ишлаб чиқариш унумдорлиги (т/соат) тахминан қуйидаги формуладан аниқланиши мумкин:

бу ерда:
Ф-элакнинг ишчи майдони, м²
қ-элакнинг 1 м² юзасига тўғри келадиган солиштирма ишлаб чиқариш унумдорлиги, м³/соат.
- маҳсулотнинг сочма зичлиги,т/м³
к,л,м,н,о,п,- тузатиш коэффициентлари.

Ҳисоблашларга аниқлик киритиш натижасида қўшимча равишда солиштирма ишлаб чиқариш унумдорлигига тузатиш киритиш мумкин [1]

а) тўрнинг жонли кесими (ж.к.)га коэффициент:
рудалар учун
кўмир учун
б) ишчи юза тешикларининг шакли
квадрат, тешик учун к_т=1
думалоқ тешик учун к_т=0,8
тўртбурчак тешик учун
2:1 к_т=1,15
3:1 к_т=1,20
4:1 к_т=1,25
в) вал узатмасининг айланиш йўналишига:
элак қиялигининг йўналиши бўйлабк_й=1
қияликка тескари к_й=0,9

Танланган элакни маҳсулот қатлами қалинлиги бўйича текшириш керак. Элакнинг бўшатиш томонида маҳсулот қатлами рудани элашда элак тешиги ўлчамидан 4 марта, кўмирни элашда элак 3 марта, умуман руда учун 100 мм дан кичик ва кўмир учун 150 мм дан кичик бўлишига рухсат этилади.

Элакнинг бўшатиш томонидан элак усти маҳсулоти қатламининг қалинлиги қуйидаги формуладан ҳисоблаб топилади:

бу ерда:
ҳ- қатламнинг қалинлиги ,мм
п- элак усти маҳсулотининг массаси,т/соат;
- маҳсулотнинг сочма зичлиги, т/м³;
В- элакнинг ишчи кенглиги (номинал кенглик-0,15м);
- маҳсулотнинг элакда харакатланиш тезлиги,м/с.

Ҳисоблашлар учун маҳсулотнинг элакда харакатланиш тезлигини қуйидагича қабул қилиш мумкин:

Айланма харакатли элак (тебранишлар частотаси 750-900 мин^-1, тебранишлар диаметри- 8 11мм: элакнинг қиялиги 20⁰, тезлиги =0,5-0,63 м/сек
Тўғри чизиқли тебранишли элак (тебранишлар частотаси 850-900 мин ^-1)
=0,2-0,23 м/сек
Элаш операцияларида ҳам, сувсизлантириш операцияларида ҳам элакнинг қиялик бурчаги муҳим аҳамиятга эга бўлиб, у маҳсулотнинг элак бўйлаб харакатланиш тезлигини ва қалинлигини белгилайди.
Элакнинг оптимал қиялик бурчаги тажриба йўли билан аниқланади. Амалда элакни оптимал бурчак остида жойлаштиришга имкон яратиш учун дастгоҳларни жойлаштириш вақтида элакни максимал бурчак остида ўрнатиш керак.