3 Amaliy mashg’ulot: Vitamin b ning mikrobiologik sintezi

V12-vitamini 
Polimer bo‘lmagan birikmalar ichida vitamin V12 eng murakkab tuzilishga 
ega. Bu α-(5,6-dimetilbenzimidazol) kobalamidsianiddir.
Tabiatda V12 -vitamini va unga qardosh korrinoid birikmalar mikroor-
ganizmlar hujayrasida, hayvon va ayrim o‘simliklarda (no‘xat, loviya bargi va 
boshqalar) topilgan. Lekin vitamin V12 ning yuksak o‘simliklarda uchrashi 
oxirigacha aniqlangan emas. Achitqi zamburug‘i va mitselial zamburug‘lar kabi 
tuban eukariotlar korrinoidlar hosil qilmaydi. Hayvon organizmi mustaqil vitamin 
sintez qilish qobiliyatiga ega emas. Prokariotlar ichida korrinoidlar biosintez qilish 
qobiliyatiga ega bo‘lganlari keng tarqalgan. Propionibac-terium turkumining 
vakillari vitamin V12 ni faol ishlab chiqaradi.

---

Propion kislotali bakteriyalapHi tabiiy shtammlari 1,0-8,5 mg/l korrinoidlar 
hosil qilish qobiliyatiga ega, P.shermanii M-82 nomli mutant olingan bo‘lib, bu 
mutantni o‘stirish orqali 58 mg/l gacha vitamin V12 olinadi 
Propionibacteriaceae oilasining boshqa vakillari ham borki, ular vitamin 
V12 ni hujayrada ko‘p miqdorda to‘plash qobiliyatiga ega. Shulardan biri 
Eubacterium limogumdir(Butyribacterium rettgerii).
Vitamin sintez qiluvchi produsent sifatida ko‘pgina aktinomitsetlapHing 
vakillari amaliy ahamiyatga ega. Haqiqiy vitamin V12 ni bir qancha miqdor da 
Nocardia rugosa ham sintezlaydi. Mutatsiya va tanlash yo‘li bilan N.rugasa ning 
mutant shtammi olingan, u 18 mg/l gacha vitamin V12 to‘playdi. Faol vitamin 
ishlab chiqaruvchilar Micromonospora turkumi vakillari ichida ham kuzatilgan. 
Yuqori kobolamin sintezlovchi faollikka metanogen bakteriyalar ham egadirlar, 
masalan: Methanosarcina barkeri, M.vacuolata va galofil tupHing ayrim 
shtammlari Methanococcus halophilus 1 l ozuqa muhitida 16 mg gacha korri-
noidlapHi sintez qiladilar. Vitamin V12 ni faol sintez qiluvchilar orasida 
psevdomonadalar ham bor, bulapHing orasida boshqalariga nisbatan yaxshiroq 
o‘rganilgan shtamm Ps.denitrificans MB-2436-mutant bo‘lib, mo‘tadillangan 
muhitda 59 mg/l gacha korrinoid sintez qiladi. Bu shtammdan vitamin V12 ni 
sanoat sharoitida olish AQShda yo‘lga qo‘yilgan. KorrinoidlapHi Rhodopseudo 
monas 
palustris, 
fototrof 
purpur 
bakteriyalar 
Rhodobacter 
sphericus, 
Rh.capsulatus, Rhodopspirillum rubrum, Chromatium vinosum va bir qancha 
boshqa turlar ham sintezlaydilar. Bir qancha miqdorda vitamin V12 ni 
sianobakteriya Anabaena cylindrica, bir hujayrali suv o‘ti Chlorella pyrenoidasae 
va qizil suv o‘ti Rhodo-sorus marinuslar ham hosil qiladilar.
Vitamin V12 sintezlovchi mikroorganizmlar oziq-ovqat xom-ashyolari 
asosida tayyorlangan muhitlarda o‘stiriladi. Shu maqsadda soya uni, baliq uni, 
go‘sht va makkajo‘xori ekstraktidan keng foydalaniladi. Keyingi yillarda oziq-
ovqatda ishlatilmaydigan xom-ashyolarda ham yuqori sifatli korrinoidlar hosil 
qiladigan mikroorganizmlar ham topilgan. Achromobacter sp. izopropil spirt-dan 
uglerod va energiya manbai sifatida foydalanib, 1,1 mg/l gacha provitamin 
to‘playdi. Pseudomonas sp. metanolli muhitda yoki propandiol bilan (160 mkg/l 
gacha) vitamin V12 sintezlaydi va shunga o‘xshash boshqa bir qancha mikro-
organizmlar ham metanolli muhitda vitaminni hosil qilish qobiliyatiga egadir.