3-klass triangulyat

Yuqori aniqlikdagi teodolitlarni tekshirish va tadqiq qilish.
Teodolitni tekshirish va tadqiqlari vazifasiga uni konstruksiyalashda asos qilib olingan geometrik parametrlar va optik-mexanik talablardan cheklanishni aniqlash va uni imkoni boricha to‘la bartaraf etish kiradi. Tadqiqotlar bartaraf etib bo‘lmaydigan cheklanishlarni aniqlash va ularga tegishli tuzatmalarni kiritish; teodolitning doimiylari (sanoq olish qurilmasi bo‘lak qiymatini, okular mikrometri, adilaklar bo‘lak qiymatlari va b.q.) ni aniqlash; teodolit ayrim bog‘lanmalari to‘g‘ri ishlashini sinash; limb diametrlari xatosini aniqlash; teodolitning ayrim bog‘lanmalari va butun teodolitni ishlashga tashqi muhit ta’sirini aniqlash va boshqalarni ko‘zda tutadi.
Bajarilgan tadqiqotlar natijalari bo‘yicha teodolitni berilgan aniqlik sinfidagi ishlarga yaroqliligi aniqlanadi.
Har bir punktda bajariladigan kuzatishlardan oldin o‘tkaziladigan majburiy tekshirishlarga quyidagilar kiradi:

1. 
   Truba aylanish o‘qida o‘rnatilgan adilak o‘qi trubaning gorizontal aylanish o‘qi bilan bitta tekisligida joylashishi va unga parallel bo‘lishi kerak.
   
2. 
   Alidadani teodolit vertikal o‘qi atrofida aylanishi tekis hech qanday tebranishsiz va ozod (tegib qolmasdan) o‘tishi kerak.
   
3. 
   Trubaning gorizontal aylanish o‘qi teodolit vertikal aylanish o‘qiga perpendikular bo‘lishi kerak.
   
4. 
   Teodolit trubasini trubani qaratish vinti orqali vertikal tekislikda qiyshaytirish truba o‘qini lagerlarda azimutal siljishishga olib kelmasligi kerak.
   
5. 
   Sanoq qurilmasi tekshirilgan va sozlangan bo‘lishi kerak.
   
6. 
   Trubaning kollimatsiya xatosi 10'' dan oshmasligi kerak.
   
7. 
   Truba okulari mikrometrining iplar bissektori vertikal o‘rnatilgan bo‘lishi kerak.
   
8. 
   Vertikal doira zenit o‘rni ZO‘ yoki nol o‘rni NO‘ qiymati 10'' dan oshmasligi kerak; ZO‘ yoki NO‘ quyidagi formulalar bo‘yicha topiladi:
   

OT-02M teodoliti uchun
ZO ' = DCH + DO’ − 180° Z = DO’ - DCH +90 ° (1.2)
T1 teodoliti uchun
ZO ' = ( DCH + DO’ − 360°) / 2 Z = DCH - DO '+ 90° (1.3)
T05 teodoliti uchun
HO ' = (DCH + DO’ ± 180°) / 2 β = 90°− Z = DCH - HO ' (1.4)

9. 
   Ko‘targich va qaratgich vintlari yumshoq lyuftsiz va ozod yurishi kerak.
   

Yuqori aniqlikdagi har bir teodolit zavoddan olingandan keyin yoki kapital ta’mirlashdan keyin to‘la dastur asosida tadqiq qilinadi. Yuqori aniqlikdagi burchak o‘lchash ishlariga uning yaroqliligini aniqlash uchun tadqiqotlardan adilak bo‘lak qiymati (truba aylanish o‘qidagi va alidadagi adilaklar); truba okular mikrometrining bo‘lak qiymati (bosh truba va tekshirish trubasi); truba fokuslash linzasining to‘g‘ri yurishi; limb shtrixlari tasvirini birlashtirish xatosi optik mikrometr reni; yassi parallel plastinkali mikrometrni foydasiz yo‘li (мертвый ход); mikrometr shkalasining bo‘laklari xatosi; limb va alidadani ekssentrisiteti; alidada aylanishi to‘g‘riligi; limb diametrlari xatosi; teodolit gorizontal va vertikal o‘qlarining o‘zaro perpendikular emasligi aniqlanadi. Laboratoriya sharoitida teodolit bilan gorizontal va vertikal burchaklarni bitta priyomda o‘lchashning o‘rta kvadratik xatosi aniqlanadi.
1.2-rasmda tuproqning mavsumiy muzlash janubiy zo- nasi uchun III va IV klass nivelirlash tuproq(grunt) reperi keltirilgan.
Mavsumiy muzlaydigan janubiy zonada III va IV klass nivelirlash yo'lidagi reper pastki plitasi tuproqning muz¬lash chuqurligidan pastda, lekin 1,3 m dan kam boimagan chuqurlikdan o‘tishi kerak.
Markali repeming yuqori qismi va qorovul plita yer yuzidan 50 sm ga chiqib turishi kerak va shu bilan birga u taniydigan (опазновательный) belgi bo‘lib xizmat qiladi.



1.2-rasm. 24







1.3-rasm.


Tuproqning mavsumiy muzlaydigan qoya jinslarga qoya reperlari mahkamlanadi. Yerga 0,5 m gacha ko‘milib tur- gan va yerdan ancha chiqib turgan qoyaga sement qorish- masida marka mahkamlanadi. Reper(marka)dan 1,0 m masofaga 50x50 sm metall plita payvand qilingan trubali tanish belgisi o'rnatiladi. Tanish belgi atrofiga 0,5 m ba- landlikda toshdan o‘yib himoya qurilmasi barpo qilinadi.
Devor reperlari bino devorlariga yoki qoyaning ver- tikal sirtiga o‘rnatiladi. Qorovul plita reperning yoniga yoki ustiga bino devoriga mahkamlanadi.