3 ma'ruza. Gidrostatik mashinalar

2. Taqqoslash tekisligi, potensial napor va napor tekisligi
Suyuqlikning ichkarisidagi nuqtalarining vertikal koordinatalari Zni aniqlash uchun xizmat qiladigan tekislik taqqoslash tekisligi (O-O) deyiladi va u ixtiyoriy balandlikda o`tkazilishi mumkin.
Taqqoslash tekisligidan (O-O) to tekshiralayotgan nuqtamizgacha bo`lgan vertikal masofa (Z) taqqoslash tekisligiga nisbatan nuqtaning geometrik balandligi deyiladi.
Taqqoslash tekisligi (O-O) gorizontal bo`lishi shart.
Potensial naporni tushuntirishimiz uchun yopiq idish olamiz(1.9.1-rasm).
Suyuqligimizning erkin sirtiga ta'sir qilayotgan bosim p<sub>0</sub> bo`lsin atmosfera bosimidan farqli (katta).
1 va 2 nuqtalar uchun gidrostatikaning asosiy tenglamasiga asosan muvozanat tenglama quyidagicha ifodalanadi.

2-rasm .Taqqoslash tekisligiga doir chizma.

(4)
u vaqtda
(5)
va h₂ p₂ balandliklar qiymat jihatidan nuqtalar chuqurligi va doimiy kattalik p₀/ yig`indisidan iborat.
P’ezometr balandliklar va quyidagi muvozanat tenglamalar orqali aniqlanadi.


Agar idishdagi suyuqlikning erkin sirtda p₀ – p_a va p’ezometr ochiq bo`lsa, u vaqtda
(6)
Ochiq idish uchun potensial napor quyidagi ko`rinishda yoziladi:
(7)
Ya'ni potensial napor (H), absolyut bosim qiymatini berar ekan va ortiqcha bosimga to`g`ri kelar ekan, hamma nuqtalar uchun p’ezometrimizdagi suyuqligimiz balandliligi bir xil balandlikda bo`ladi, hamda bitta gorizontal tekislikada O` - O` napor tekisligida (yoki potensial napor tekisligida) yotadi.
3. Tekis sirtga ta'sir qiluvchi bosim.
Gidrostatik g’ayritabiiylik (paradoks)
B iror idishdagi suyuqlikning chuqurligi h bo`lsin, u holda ixtiyoriy nuqtadagi bosim uning suyuqlik ichida qancha chuqurlikda bo`lganiga bog`liq bo`ladi 1,2,3,4 nuqtalardagi bosim quyidagilarga teng(1.10.1-rasm).
; ; (8)

Suyuqlik tubidagi bosim kuchi quyidagiga teng bo`ladi

3-rasm. Tekis sirtga ta’sir qiluvchi bosimga doir chizma

( - idish tubining sirti)
4-rasm. Gidrostatik g’ayritabiiylik.

Barcha idishlarda suyuqlik tubiga bo`lgan bosim kuchi idishning shakli va bosim hosil qilingan suyuqlikning miqdoridan qat'iy nazar quyidagiga teng bo`ladi.
(9)
Bu hodisa gidrostatik g`ayritabiylik deb ataladi.