3-ma’ruza mavzu: elektr tarmoqlarida kuchlanish va tok shakillarining nosinusoidalligi

3-MA’RUZA
MAVZU: ELEKTR TARMOQLARIDA KUCHLANISH VA TOK SHAKILLARINING NOSINUSOIDALLIGI.
Kuchlanish va tok nosinusoidalligini kelib chiqish sabablari sanoat korxonalari yuklamalarining volt-amper tavsiflari nochiziqli o'zgarishga ega. Ular qatoriga tiristorli o‘zgartgichlar, yoyli va kontaktli payvandlagichlar, elektr yoyli po‘lat eritgichlar, rudotermik pechlar va gaz razryadli lampalar kiradi. Bu yuklamalar tarmoqdan oladigan toklarining shakllari nosinusoidal bo‘lib, tarmoq kuchlanishi shakliga nochiziqli tavsif kiritadi, ya’ni nosinusoidal kuchlanishlarni keltirib chiqaradi.
Nosinusoidallik tartibidagi ish kuchi elektr jihozlari, rele himoyasi, avtomatika, telemexanika va aloqa ishlarida ta’sir ko‘rsatadi. Natijada ulam ing energetik k o ‘rsatkichlarini yomonlashtiradi, ishlash ishonchliligini pasaytiradi, elektr jihoziar ishlash muddatini kamaytiradi.
Nosinusoidallik tufayli kelib chiqadigan muammolarni hal qilishlik yuqori garm onika manbalarini yuklamalar bilan ishlay olish qobiliyatlarini baholash, har xil nochiziqli yuklam alar keltirib chiqarayotgan yuqori garm onikalami son nuqtayi nazardan baholash va elektr tarm og‘ida hosil bo‘luvchi yuqori garm onikalami bilish, hosil boMayotgan yuqori ishonchliligini darajasini pasaytirish.
Yuqori garmonika toklari elektr tarm og‘i elem entlaridan o ‘tib, shu elem entlar qarshiliklarida kuchlanishni pasaytiradi. Natijada asosiy kuchlanishdagi sinusoidal shaklini o ‘zgarishiga sababchi bo'ladi.
Yuqori garmonikaning asosiy manbalari. Ventelli o‘zgartgichlar, yarim o‘tkazgichli qurilmalar metallurgiya zavodlari va kimyo sanoatida keng qoMlaniladi. Korxonaiarda o ‘zgarmas tok iste’molchilarga rostlanuvchi elektr yuritma, elektroliz qurilmalari, galvanik vannalar, elektrlashtirilgan tem ir yo‘1 transprorti, magnitli separatorlar va boshqa texnologik qurilmalar kiradi. Sanoat korxonaiarida eng ko‘p tarqalgan qurilma bu - uch fazali ko‘priksimon sxemali o'zgartgichlar. Uch fazali ko‘priksimon o‘zgartgichlar asosida ulaming bir qator sxemalarini yaratish mumkin, masalan,
- ventil yuritgich asosida tristorli elektr yuritma;
- asinxron ventilli kaskad;
- kompensatsiyalangan ventilli elektr yuritma;
-chastotali boshqariladigan asinxron yuritgich.