3-маъруза. ҚУёш радиацияси ва радиация баланси режа

бу ерда: Q
ФФР 
- фотосинтетик фаол радиация, S
1 
- горизонтал юзага тушувчи тўғри 
радиация, D - сочилган радиация. Одатда амалий мақсадлар учун Q
ФФР
, S
1
, D ларнинг ўн 
кунлик, ойлик ва вегетация даври учун йиғинди қийматлари ҳисобланади. 
Агар йиғинди қуѐш радиацияси ҳақида 
маълумотларга эга бўлсак, ФФР учун тахминан 
йиғинди радиация қийматининг ярмисини олиш 
мумкин, яъни: 
Q
0,5
Q
ФФР


. 
(2.2) 
Ҳозирги вақтда Марказий Осиѐ ҳудудларига 
вегетация даврида тушадиган ФФР хариталари 
(2.3-расм) тузилган ва улардан қишлоқ хўжалиги 
мақсадлари учун табиий ресурсларни баҳолашда 
фойдаланилади. 
Қуѐш радиацияси Ерга тушаѐтган қуѐш нурланиш оқимини энергетик 
жиҳатдан, ѐритилганлик эса қуѐш нурланишини фотометрик жиҳатдан 
тавсифлайди. 
Тошкент шаҳри ҳудуди учун табиий ѐритилганликнинг максимал 
қиймати июн ойига (бу даврда унинг максимал қиймати 10
5
лк га 
яқинлашади), минимал қиймати эса декабр ойига тўғри келади. 
Ўсимликлар қуѐш радиациясининг энергетик ѐритилганлиги, спектрал 
таркиби ўзгаришига ва ѐруғлик куни узунлигига жуда таъсирчан бўладилар.
Шундай қилиб, қишлоқ хўжалик экинларининг ҳосилдорлигини 
ошириш учун агротехника талабларига тўла жавоб бериш билан бир қаторда 
далалардаги экин тўплари қалинлигини тўғри танлаб, ўсимликлар орасида 
ѐруғлик режимини яхшилаш талабларига ҳам аҳамият бериш лозим. 
Ер сиртига тушувчи йиғинди қуѐш радиациясининг катта қисми тупроқ 
ѐки сувнинг устки юпқа қатламида ютилиб иссиқликка айланади, қолган 
қисми эса қайтади. 
Қайтган радиация миқдори R
қ 
нинг, берилган сиртга тушаѐтган 
йиғинди радиация миқдори Q га нисбатини таглик юзанинг қайтарувчанлик