3-mavzu. Mutaxassislik masalalarida axborot texnologiyalarini qo‘llash. Elektron jadvallar va ma’lumotlar bazasi

· C1 va C2 kataklarga mos ravishda birinchi 2 ta juft sonni kiritish. 
· Har ikkala katakni ajratish. 
· Avtoto‘ldirish markerini sakkiz katak pastga olib o‘tish. 
Formula — bu mavjud qiymatlar asosida yangi qiymatlarni hisoblovchi 
ifodadir. Formulalar yordamida elektron jadvalda ko’pgina foydali ishlarni amalga 
oshirish mumkin. Elektron jadvallar formulalarsiz oddiy matn muharririga aylanib 
qoladi. 
Jadvalga formulani qo‘yish uchun uni kerakli katakka kiritish kerak. 
Formulalarni ham boshqa ma’lumotlar singari o‘zgartirish, saralash, ulardan nusxa 
ko‘chirish va o‘chirish mumkin. Formuladagi arifmetik amallar sonli qiymatlarni 

---

hisoblashda, maxsus funksiyalar matnlarni qayta ishlashda hamda katakdagi 
boshqa qiymatlarni hisoblashda ishlatiladi.
Sonlar va matnlar. Formuladagi hisoblashlarda qatnashayotgan sonlar va 
matnlar boshqa kataklarda joylashgan bo’lishi mumkin bo‘lsa-da, ularning 
ma’lumotlarini oson almashtirish mumkin. Masalan, boshlang‘ich ma’lumotlar 
o‘zgartirilsa, MS Excel formulalarni qayta hisoblab chiqadi.
Formula quyidagi elementlardan ixtiyoriysini o‘z ichiga olishi mumkin: 
— Operatorlar. Bittadan oshiq operatordan tuzilgan formulani tuzishda MS 
Excel bu operatorlarni tahlil qiladi. Bunda standart matematik qoidalarga 
asoslanadi. (Arifmetik amallarni bajarish tartibi saqlanib qoladi.)
MS Excelda formulalarni hisoblash va bajarish quyidagi tartib asosida 
amalga oshiriladi:
Birinchi bo‘lib qavs ichidagi ifodalar qarab chiqiladi. 
Undan keyin amallar bajarish tartibi saqlangan holda operatorlar bajariladi. 
Agar formulalarda bir xil tartibli bir necha operatorlar bo‘lsa, ular ketma-ket 
chapdan o‘ngga qarab bajariladi. 
Quyidagi jadvalda formulalarda qo‘llaniladigan operatorlarning bajarilish 
tartibi ko‘rsatilgan. 
Belgilar 
Operatorlar 
Bajarilish tartibi 
^ 
Darajaga ko’tarish 
1 
* 
Ko’paytirish 
2 
/ 
Bo’lish 
2 
+ 
qo’shish 
3 
- 
ayirish 
3 
& 
Konkatensiya 
4 
> 
dan katta 
5 
< 
dan kichik 
5 
— Diapazon va kataklarga yuborish — kerakli ma’lumotlarni saqlovchi 
diapazon va kataklar nomi yoki manzili ko’rsatiladi. Masalan: D10 yoki A1:E8. 
— Sonlar. 
— Ishchi jadval funksiyalari. Masalan, SUM. 
Agar formula katakka kiritilsa, unda katakda kiritilgan formula asosidagi 
hisob-kitob natijasi ko‘rinadi. Formulaning o‘zi esa tegishli katak faollashtirilsa 
formulalar satrida paydo bo’ladi. 
Formulalar har doim «=» belgisi bilan boshlanadi. Ushbu belgi yordamida 
MS Excel matn va formulalarni farqlaydi.
Katakka formulalarni kiritishning ikkita usuli mavjud: 

---

1. Formulani klaviatura orqali kiritish: «=» belgisini qo’yib, keyin 
formulalar kiritiladi. Kiritish paytida belgilar formulalar satrida hamda faollashgan 
katakda paydo bo‘ladi. Formulalarni kiritishda odatdagi taxrirlash tugmalaridan 
foydalanish mumkin. 
2. Kataklar manzilini ko‘rsatish yo‘li bilan formulalar kiritish: Bu usulda 
ham formulalar klaviaturadan kiritish orqali, lekin kamroq foydalangan holda 
amalga oshiriladi. Ushbu usulda kataklar manzilini kiritish o‘rniga ular 
ko‘rsatiladi, xolos. Masalan, A3 katakka =A1+A2 formulasini kiritish uchun 
quyidagilarni bajarish kerak.