3-mavzu. Mutaxassislik masalalarida axborot texnologiyalarini qo‘llash. Elektron jadvallar va ma’lumotlar bazasi

«Aвтоформа: в столбец» (Avtoshakl: ustunli), «Aвтоформа: ленточная» 
(Avtoshakl: tasmali) yoki «Aвтоформа: табличная» (Avtoshakl: jadvalli) 
elementlari tanlanganda shakl avtomatik ravishda yaratiladi. 
Yaratilgan shaklni «Koнструктор» holatida o‘zgartirish mumkin. 
Shakl ustasi yordamisiz shakl yaratish: 
1. MB oynasida «Формы» (Shakllar) ilovasini tanlang. 
2. «Создать» (Yaratish) tugmachasini bosing. 
3. «Новая форма» (Yangi shakl) muloqot oynasida «Koнструктор» 
bo‘limini tanlang. 
4. Shakl yaratish uchun asos bo‘ladigan ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan 
jadvallar va so‘rovlar nomini tanlang. 
Shaklning oynasi «Koнструктор» holatida ekranga chiqariladi. 
Shakllar tuzilmasi. Har qanday shaklning tuzilmasini uning bo‘limlari tashkil 
etadi. Bo‘limlar o‘z navbatida boshqaruv elementlarini o‘z ichiga oladi. 
«Koнструктор» holatida shakl tuzilmasini ko‘rib chiqqanda elementlar paneli 
ochiladi. Unda sarlavha va shaklni boshqarish elementlarini yaratish vositalari 
joylashgan bo‘ladi. 
Shakl tuzilmasida uchta bo‘lim aniq ko‘rinib turadi. Bular: shakl sarlavhasi 
bo’limi, ma’lumotlar sohasi va shaklga izohlar berish bo’limi. Ma’lumotlar 
sohasiga tegishli barcha narsalar boshqaruv elementi bo‘ladi. Boshqaruv elementi 
ostidagi fonli rasm shakl ishchi maydonining o‘lchamini ko‘rsatadi. 
Boshqaruv elementlari ozod va bog’langan maydonlarga bo‘linadi. 
«Надпись» (Yozuv) boshqaruv elementi ozod maydondir. Unga kiritilgan matn 
ayni paytda shaklda qanday yozuv ko‘rib chiqilishidan qat’iy nazar, o‘zgarishsiz 
qoladi. Ushbu boshqaruv elementi ustida, so‘ngra shaklda sichqoncha tugmachasi 
bosilsa, matn yozish uchun ramka paydo bo‘ladi. Unga kerakli matnni kiritib,
ENTER tugmachasini bosish kerak. 
Jadval maydonlaridagi ma’lumotlar aks etadigan boshqaruv elementlari 
bog‘langan maydon deyiladi. Ularni yaratish uchun vositalar panelidagi «Поле» 
(Maydon) elementi ishlatiladi. 
8-misol. XAJ (xo‘jalik amallar jurnali) da xo‘jalik amallarini kiriting va 
taxrirlash shaklini yarating. Debet va kredit bo‘yicha tanlangan schyotlar 
subschetlarini avtomatik tanlashni ta’minlaydi. 
Bajarish ketma-ketligi: 
1. «Формы» (Shakllar) ilovasiga o‘ting. 

---

 2. «Создатъ» (Yangi shakl) tugmasini bosib, , «Мастер форм» 
(Sakllar ustasi) ni tanlang. 
Ma’lumotlar manbai- « XAJ » jadvali.
3. Shaklga ulanish uchun barcha maydonlarni tanlang. Tashqi
ko‘rinishi «ленточный» (tasmali), «стиль» (stil) – «произвольный»
(ixtiyoriy). Shakl nomi - JXO.
Shakl yaratilgandan keyin shakl konstruktorida sozlash bajariladi. Buning 
uchun: 
1. 
«Формы» (Shakllar) ilovasida o‘zgarayotgan shaklni tanlang. 
2. 
«Конструктор» tugmasi yordamida «Конструктор формы» 
(Shakllar konstruktori) ga o‘ting. 
3. 
Menyuning «Формат» buyrug‘i yordamida boshqaruv elementlari
o‘lchamini o‘zgartiring. 
4. 
Menyuning «Формат» 
