3-Mavzu: Numizmatika fani shakllanishi va taraqqiyoti. G’arb va Sharq mamlakatlari numizmatikasi. Reja

Qadimgi Yunoniston tangalarini davrlashtirish.

Dastlab Gretsiyada tanga tushunchasi bо‘lmay, о‘rniga tovar ayirboshlash vositasi orqali savdo qilar edilar. Dastlab Ellada о‘lkasida orol davlat bо‘lgan Egina Lidiyaga yaqin bо‘lganligi sababli, ya’ni Lidiya elektron tangalari bilan tanish bо‘lganligi sababli ular birinchi bor tanga zarb qilishni yо‘lga qо‘ydilar. Bu tangalarning tashqi kо‘rinishi borasida olimlar ikkilanuvchi fikrlar aytishgan. Ayrimlari tanga tarkibidagi metallga qarab Lidiyaliklar bilan savdo natija qilish orqali paydo bо‘lgan degan fikr mavjud bо‘lsa, bir tomondan tanganing mahalliy kelib chiqishi jihatidan mahalliy ravishda shu zaminda paydo bо‘lgan degan fikr ham yо‘q emas.

Egina tangalari loviyasimon kumush shakli berilgan bо‘lib dastlabki kо‘rinishni kо‘rsatadi. Ularni zarb qilish mos quyma sо‘ngra esa ustidan zarb urinib tanga shakliga keltirilgan. Ular tangani «stater» deb nomlashgan, tarjimada «tarozi»(grekcha) degan ma’noni bildiradi.Egina staterlarida toshbaqa surati tasvirlangan.Bu staterning og‘irligi 12 gramm bо‘lgan. Gerodotning ma’lumotlarida ham shunga о‘xshash ma’lumotlar keltirilgan.

Lishklana tangalari haqida Agrikole quyidagicha ma’lumot keltiradi. «Attikaning tо‘rtinchi qiroli Agrifoniy kullariga kumushni Lavrion tog‘idan qazib olishni buyurdi». .Talant grek tilidan olingan bо‘lib, talvatov og‘irlik degan ma’noni bildiradi. U dastlab Etnada og‘irlik о‘lchov birligi sifatida ishlatilgan. Taxminga kо‘ra u Elladaga Vavilondan kirib kelgan. 1 talant 60 minaga teng bо‘lsa 6000 ming draxmaga о‘lchangan yoki 36000 obolga teng. 594 yilga kelib Afinada Solon islohatidan sо‘ng, talantga aniq og‘irlik miqdori belgilanadi. YA’ni 26,196 kg ga tenglashtirilgan. Ungacha talant 34,33 kg og‘irlikda noaniq ravishda mavjud edi. Iskandar Elomonga kelib talant 25,9 kg tilloga tenglashtirilgan. Demak talant hisobsiz bо‘lgan tangalarni og‘irlik sifatida о‘lchash uchun ishlatilgan.

Draxma (Grekcha – braxil- uyum) degan ma’noni bildirib, uning kelib chiqishi odamzodning metalni parchalangan holda ishlatib yurish davriga oiddir. Bu qadimgi grek tangasi ham hisoblanib, u evolyusion yо‘l bilan rivojlanib kelib, antik Gretsiyada 1 ming 100 draxmaga tenglashtirilgan. 6000 draxma 1 talantga teng bо‘lgan. Draxmalarni zarb qilishda kumushdan foydalanishgan.

U eramizdan av. VI asrda boshlangan. Gretsiyaning turli xududlarida uning og‘irligi turlicha edi. chunki har bir о‘z imkoniyatlari qarab draxmalarni zarb qilgan. Egina draxmasi 6,07 gr kumushni tashkil etsa erdi Attika draxmasi 4,36 gr kumushni tashkil qilsa. Korinor draxmasi 2,97 yoki 2,91 gr ni tashkil qilgan. Abder draxmasi esa 3,6 gr kumush, Xiosos draxmasi 3,93 ga teng bо‘lgan.

Ammo Savdolar kо‘proq, Afina draxmasida (4,25 gr kumush) olib borilgan. Draxmalardan tashqaridan didraxma, tetradraxma, dekadraxma kabilar ishlatilgan.Draxmalar grek millatiga xos, ular kо‘proq va intensiv ravishda chiqarilgan. Hozirgi kunda Makedoniya, Kipr pullari hisoblanadi.

1. 
   Tetradraxma (- 4 draxma) kumush. Afrikaga tegishli er.av. 500 y.
   
2. 
   Draxma (6 obolga) kumush. Afrikada er.av. 500 y
   
3. 
   Triobol (1g‘2 draxmaga teng) kumush. Afinada er.avv. 500 y
   
4. 
   Obol (1g‘6 draxmaga teng) kumush. Afinada er.av. 500 y
   
5. 
   Tetradraxma. Kumush Sirkuza er.av 510 y
   
6. 
   Didradraxma S-2 draxmaga kumush. Sirakuzda er.av 510 y
   
7. 
   Draxma Sirakuza. Kumushdan yasalgan. Er.av 510
   
8. 
   Obol Kumush Sirakuzada er.av 500 y ishlatilgan.
   
9. 
   Litra, kumush Sirakuzada er.av. 500 y.