3-mavzu: relyatsion ma’lumotlar bazasini loyihalashtirish

3.8. Mavjudlik-aloqa (Entity-Relationship) modelining asosiy tushunchalari.

Infomantiqiy modelni qurishda ER diogramma tilini ishlatish mumkin (niglizchadan Entity-Relationship, yani mohiyat-bog’lanish).

- mohiyat

yoki - assotsiatsiya

- atribut

- aloqa

Ikki mohiyat o’rtasida, masalan, A va B to’rtta aloqa turi bo’lishi mumkin.

1. 
   Birga-bir aloqa(1:1):
   

Har bir baqt momemtida A mohiyatning har bir (nusxagasiga) vakiliga B mohiyatning vakili 1 yoki 0 bilan mos keladi

1

A AB B

Masalan: O’quvchi jinsi erkak yoki ayol bo’lishi mumkun.

2. 
   Birga-ko’p aloqa(1:M): A mohiyatning bitta vakiliga 0,1 yoki B mohiyatning bir necha vakili mos keladi.
   

1 M
A AB B

Masalan: O’quvchi imtihondanda javob berishiga 1 yoki 2 yoki 3 yoki 4 yoki 5 ball olishi mumkin.

Xuddi shunday ikkala yo’nalishda ham mohiyatlar orasida aloqa bo’lishi mumkin. Yana ikkita aloqa turi mavjud.

3. 
   Ko’pga –bir aloqa (M:1)
   

M N
A AB B

4. 
   Ko’pga –ko’p aloqa (M:N)
   

M N
A AB B
Mohiyatlar o’rtasidagi aloqalar xarakteri yuqorida keltirilganlar bilan chegaralanmaydi. Yanada murakkab aloqalar mavjud:


Nazorat uchun savollar.

1. Predmet soha tushunchasiga tarif bering.

2. Mohiya-aloqa modeli deganda nimani tushunasiz?
3. Mohiyat-aloqa modelida asosiy elementlar tushunchasini aniqlang.
4. Mohiyat-aloqa modeli ma’lumot bazasi strukturasi qanday aniqlanadi?
5. Mohiyat-aloqa modeli diagrammasi qanday tasvirlanadi?

1. 
   Ishlab chiqish usullari haqida tushuncha bering.
   
2. 
   MB ni kontseptual loyihalash haqida tushuncha bering.
   
3. 
   MB ni mantiqiy loyihalash haqida tushuncha bering.
   
4. 
   MB ni jismoniy loyihalash haqida tushuncha bering.
   
5. 
   Predmet sohasi ma’lumotlarining axborot-mantiqiy modelini ishlab chiqish deganda nimani tushunasiz?
   
6. 
   MB ning mantiqiy tuzilishini aniqlash deganda nimani tushunasiz?
   
7. 
   MB ning jadvallarini tuzish deganda nimani tushunasiz?
   
8. 
   Axborot qoidasiga izoh bering.
   
9. 
   Kafolatlangan murojaat qilish qoidasi deganda nimani tushunasiz?
   
10. 
    Haqiqiy bo’lmagan qiymatni qo’llab-quvvatlash qoidasiga izoh bering.