3-mavzu: Tadbirkorlik huquqi subyektlari. Reja

Tayanch tushunchalar: Tadbirkorlik huquqi subyektlari tushunchasi, tadbirkorlik huquqi subyektlari belgilari, tadbirkorlik huquqi subyektlari tasnifi, tadbirkorlik faoliyatini

tashkil etish, tadbirkorlik huquqi subyektlarini davlat ro'yxatidan o'tkazish va xisobga qo'yish, yakka tartibdagi tadbirkor tadbirkorlik huquqi subyekti sifatida, davlat tadbirkorlik huquqi subyekti sifatida, yuridik shaxs tadbirkorlik huquqi subyekti sifatida va uning tasnifi, aksiyadorlik jamiyatlari.

Nazorat savollari

1. Mulkni boshqarish deganda nimani tushunasiz?

2. Uy-joy mulk huquqi muddatli hisoblanadimi?

3. Tadbirkorlik huquqining subyektlari tarkibida korxonalar qanday ahamiyata ega?

4. Korxona tushunchasi qonun hujjatlarida necha xil ma'noda tushuniladi?

5. Butun korxona mulkiy kompleks sifatida qanday mulk hisoblanadi?

6. Korxona mulk sifatida fuqarolik muomalasida shartnoma munosabatlarining predmeti bo'lib hisoblanishi mumkinmi?

7. O'zbekiston Respublikasida uy-joy sohasidagi ko'chmas mulkka bo'lgan huquq to'grisidagi qonun qachon qabul qilingan?

8. 1998 yil 24 dekabrdaO'zbekiston Respublikasida qaysi qonun qabul qilindi?

9. Korxonaning huquqiy holatini yoritishda eng muhim masalalari nimalardan iborat?

10. O'zbekiston Respublikasida 1998 yil 28 avgustda qanday qonun qabul qilingan?
GLOSSARY

1. Huquqlayoqati - huquqiy munosabat ishtirokchilarining ma?lum huquqlarga ega bo’lish va shunga yara-shamajburiyat (burch) olabilish la-yoqati. Fuqarolik huquq va burchlariga ega bo’lish fuqarolik Huquq layoqati demakdir. Barcha fuqarolar, shuningdek, yuridik shaxslar Huquq layoqatida tengdirlar.

2. Jismoniy shaxs (fuqarolik huquqida) — huquqiy munosabatlarning ishtirokchisi bo’lgan alohida fuqaro (chet el fuqarolari yoki fuqaroligi bo’lmagan shaxslar)ni ifodalovchi tushuncha. U jamoaviy tuzilma bo’lgan yuridik shaxsdan farq qiladi: Jismoniy shaxs bevosita o’z nomidan ishyuritadi — faoliyat yurgizishi uchun jamoaviy tuzilma —tegishli firma yoki korxonani qonunda belgilangan tartibda ro’yxatdan o’tkazishi shart emas, Jismoniy shaxsning huquq va muomala layoqatining vujudga kelishi hamda barham topishi tartibi ham yuridik shaxslardan farqlanadi.

3. Yuridik shaxs — fuqarolik huquq va majburiyatlarining sub?ektlari hisoblanuvchi korxona, muassasa, tashkilotlar. O'zR fuqarolik qonunchiligiga ko’ra, Yuridik shaxs o’zmulkida, xo’jalik yuritishida yoki operativ boshqaruvida alohida mol mulkka ega bo’lgan hamda o’z majburiyatlari yuzasidan ushbu mol mulk bilan javob beradigan, o’z nomidan mulkiy va shaxsiynomulkiy huquqlarga ega bo’laoladigan va ularni amalga oshiraoladigan, majburiyatlarni bajaraoladigan, sudda da’vogar va javobgar bo’laoladigan tashkilotdir. Yuridik shaxslar mustaqil balans yoki smetaga ega bo’lishlari kerak.

4. Tadbirkorlik yoki biznes (ingl. business — "bandlik"), deb har qanday qonuniy tijorat faoliyatiga aytiladi. Tadbirkorlik bilan shug’ullanuvchi shaxs tadbirkor, deyiladi. Xususiy tadbirkorlik kapitalistik iqtisodiyot negizidir. Sotsialistik iqtisodiyotlarda tadbirkorlik bilan hukumat, jamiyat yoki ishchilar kasaba uyushmalari shug’ullanadi.