3-mavzu. Uy xо‘jaligi moliyasi. Reja: Uy xо‘jaligi moliyasi- iqtisodiy kategoriya sifatida
Download 176.02 Kb. Pdf ko'rish
|
UY XO\'J MOL
|
3-mavzu. Uy xо‘jaligi moliyasi. Reja: 1. Uy xо‘jaligi moliyasi- iqtisodiy kategoriya sifatida. 2. Uy xо‘jaligi byudjetining daromadlari va xarajatlari qismi. 1.Uy xо‘jaligi moliyasi- iqtisodiy kategoriya sifatida. Hozirgi jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi sharoitda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy- iqtisodiy islohotlarning ustuvor yо‘nalishlaridan biri uy xо‘jaliklari pul daromadlarini va xarajatlarini barqarorlashtirish orqali ularning turmush farovonligini oshirish hisoblanadi. Aholining turmush farovonligini oshirish nafaqat mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy barqarorligining asosiy omili hisoblanadi, balki hozirgi kunda tobora gloabllashib borayotgan jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozining respublikamiz milliy iqtisodiyotiga ta’sirini yumshatishning omili va shu bilan birgalikda О‘zbekistonni istiqboldagi taraqqiyotini ta’minlash orqali uni jahon bozorida yangi marralarga chiqishining asosiy omillaridan biri hisoblanadi. Moliya tizimining tarkibida uy xо‘jaliklari moliyasining alohida о‘rni mavjuddir. Uy xо‘jaliklari ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etadi resurslarni makrodarajadagi aylanishida alohida vazifalarni bajaradi va natijada yaratilgan kо‘shilgan qiymatni ish haqi shaklida va boshqa daromadlar shaklida taqsimlanishida ishtirok etadi. Ish haqi va boshqa turdagi xizmatlar uchun shakllantiriladigan daromadlar hisobiga uy xо‘jaliklarini pul daromadlari hosil bо‘ladi. Bunday pul daromadlari makrodarajada yuqori hajmdagi pul mablag‘larini tashkil qiladi. Mazkur daromadlar hisobiga ular iste’mol tavsifidagi xarajatlarni amaga oshirish bilan birga jamg‘armalar hisobiga yirik moliyaviy resurslarni vujudga keltiradi. Shaxsiy iste’mol fondini taqsimlashning pirovard yakuni jamiyat a’zolari oilaviy daromadlarining tarkibi topishidan iboratdir. Agar ishlab chiqarish va dastlabki taqsimotni tahlil qilishnining predmeti professinonal tayyorgarlikka, tajriba va boshqa qobiliyatlarga ega bо‘lgan individual xodim sifatidagi inson bо‘lsa daromadlar va ulardan foydalanishni tadqiq qilganda oila asosiy obyekt bо‘ladi. Iqtisodiy ma’noda uy xо‘jaliklari deganda qarindoshlik munosabatlari bilan bog‘langan va oilaviy iste’mol uchun birgalikda xо‘jalik yuritadigan shaxslar guruhi tushuniladi. Uy xо‘jaligi takror ishlab chiqarishning oxirgi bosqichi- moddiy ne’matlar va xizmatlarni iste’mol qilishda iborat. Uy xо‘jaliklari daromadlarining tarkib topishi, ulardan foydalanish, daromadlar va xarajatlarni muvofiqlashtirish oila byudjetini tashkil etadi. Oila byudjetining daromadlar qismini tashkil etadigan manbalar g‘oyat xilma xildir. Bular ijtimoiy xо‘jalikda mehnatga qarab haq tо‘lash, ijtimoiy iste’mol fondlaridan beriladigan tо‘lovlar va imtiyozlar shaxsiy yordamchi yoki ishqibozolikka yuritiladigan xо‘jalikdan va yakka tartibdagi mehnat faoliyatidan keladigan daromadlar, ya’ni ishlaydigan va ishlamaydigan oila a’zolarining pul tushumlari shaklidagi turli xizmatlar tarzidagi va natura shaklidagi hamma daromadlardir. Har qanday iqtisodiy tizimda tovarlar va xizmatlarni takror ishlab chiqarish umumiy jarayonini resurslar, tovar va xizmatlar hamda daromadlarning doiraviy aylanishi kо‘rinishida tasavvur qilish mumkin. Asosan, xususiy mulkka tayangan iqtisodiy tizimlarda bunday doiraviy aylanish korxonalar va uy xо‘jaligi о‘rtasida amalga oshiriladi. Uy xо‘jaliklari ishlab chiqarish uchun zarur bо‘lgan barcha iqtisodiy resurslar bozoriga yetkazib beradilar, korxonalar esa bu resurslarni sotib olib turli xil mahsulotlarga, xizmatlarga aylantiradilar, sо‘ngra esa ularni tayyor mahsulotlar va xizmatlar bozoriga yetkazib beradilar. Ayni paytda resurslar, tovarlar va xizmatlar xarakati bilan yonma yon daromadlarni ham doiraviy aylanishi amalga oshiriladi. YA’ni, uy xо‘jaliklari о‘zlari yetkazib bergan iqtisodiy resurslar evaziga daromad oladilar hamda ularni tovarlar va xizmatlar iste’mol qilish uchun sarflaydilar yoki aksincha korxonalar resurslar uchun sarf xarajatlar qiladilar hamda tayyor mahsulotlarni sotish evaziga daromad oladilar. Bu yerda barcha ishlab chiqarish va ayirboshlash jarayonlari faqat bozor orqali boshqariladi, boshqapcha aytganda resurslar, tovarlar va xizmatlar bozoridagi shakllangan talab hamda taklif yordamida boshqariladi. Download 176.02 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|