3-мавзу. Валикли ва зарбли ҳаракатланувчи майдалагичлар

Зарбли ҳаракатланувчи майдалагичларни ҳисоблаш асослари

Материал бўлаги зарбда фақат тезликга нисбатан иккита жисмда ўрин тутади, биринчиси тинч ҳолатда жойлашган ва иккинчиси зарбга урилган ҳолатда. Шунинг учун биз зарбга урилган ҳолатдаги ҳаракатини кузатамиз. Бир онда икки жисм бир нуқтага бир-бирига урилиши мумкин ва уларнинг ҳар иккаласи тегишли бўлган яссиликка ўтади. Ушбу яссиликка тўғри перпендикуляр ва бир-бирига урилиш нуқтаси орқали ўтган жисм чизиқли ёки меъёрий зарб деб аталади. Агарда ҳар икки жисм зарб чизиғи марказдан оғирлик кучи орқали ўтган бўлса, унда марказий зарб деб аталади. Ҳар бир бошқа ҳодиса марказий эмас.

Иккита жисмнинг бир-бирига зарбини мутлоқ қаттиқ жисм деб ҳисоблаш мумкин эмас. Зарб ёнида иккита давр фарқланади. Биринчи давр жисмлар бир-бирига урилишда бошланади, тегишли устки қисми яссиланиши содир бўлади. Биринчи даврнинг охирида яссиланган жисм, шундай қилиб бир-бирига яқинлашиши максимумга етганда жисмнинг урилиш нуқтаси бир хил тезликга эга бўлади. Шу ондан иккинчи давр бошланади. Шу вақтда қайси бири яссиланиши ёки тўлиқ, ёки қисман йўқолади. Ушбу давр жисмларнинг фарқланиши онигача давом этади.

Зарб кучи Р жуда қисқа вақтда таъсир этади ва биринчи давр оралиғида максимумгача кўтарилади ҳамда иккинчи давр вақтида нольгача тушади.

Бир лаҳзали куч ҳаракати унинг импульси билан ўлчанади:

t
I = ∫ Р d t , (1)
0

бу ерда: t − зарб вақти.

Зарб бошланиши вақтини υ₁ ва υ₂ , жисм массасини m₁ ва m₂, жисм тезлигининг бир-бирига нисбатан бир ондаги энг катта босимини υ, ниҳоят зарбнинг охири тезлигини υ^΄₁ ва υ^΄₂ деб белгиласак, ҳаракат сони қонуни бўйича қуйидаги оламиз:

m₁ υ₁ + m₂ υ₂ = (m₁ + m₂) υ = m₁ υ₁ + m₂ υ₂ . (2)


_{- 97} Қурилиш_- индустриясининг технологик ускуналари, З.М.Сатторов
Биринчи зарб даврида:


I₁ = m₁ (υ₁ − υ) = m₂(υ − υ₂) . (3)

Иккинчи зарб даврида:

I₂ = m₁ (υ − υ₁) = m₂(υ₂ − υ) . (4)


k_y = I₂ / I₁ бўлинма зарб коэффициенти деб аталади, унинг катталиги жисмнинг хусусиятига боғлиқ.
Зарб коэффициентининг чегаравий қиймати: мутлақо эгилувчан бўлмаган жисм учун k_y =0 ва бутунлай эгилувчан жисм учун k_y =1 га тенг.

Пўлатда руда бўлаклари .......................................	0,224
Пўлатда базальт бўлаклари ..................................	0,290
Пўлатда базальтли шарлар қуймаси ....................	0,710

Зарбнинг ҳамма вақтидаги тўлиқ импульси қуйидагига тенг:

I = m₁ m₂ ·(υ₁ − υ₂)·(1+k_y) / m₁ + m₂ . (5)

Зарб вақтида йўқотилган кинетик энергия, зарбнинг катталигига

тенглиги қуйидаги формула билан аниқланади:

Т1 − Т2 = m1 m2 ·(υ1 − υ2)2 · (1+k2y) / 2(m1 + m2) .

(6)

Жисмнинг урилишидаги йўқотилган кинетик энергия материал

бўлакларининг майдаланишига сарфланади.

Майдалаш ишини тенг деб, қуйидагини эътиборга олсак:

Абуз. = σ^2V / 2E ,	(6)
Материал бўлагини майдалаш учун қуйидаги шароитга амал қилинган
бўлиши лозим:
Т1 −Т2≥σ^2V/2E.	(7)

Майдалаш жараёни бошланиши билан тезлик қуйидагича аниқланади. Зарбнинг кинетик энергияси, материални майдалашга сарфланадиган

энергиядан кўп бўлади, яъни:

G / g · υ²_майд. / 2 ·(1−ξ²) ≥ σ²V / 2E , (8)

бу ерда: G – майдаланадиган бўлакнинг оғирлик кучи, н;

0. 
   – оғирлик кучининг тезланиши, м/сек²; υ_майд. – майдалаш тезлиги, м/сек;
   

1. 
   ₉₈ Қурилиш_- индустриясининг технологик ускуналари, З.М.Сатторов
   

0. 
   – тикланиш коэффициенти;
   

0. 
   – бўлаклар ҳажми, м³.
   

υ_майд. ≤ σ √ g V / E G (1−ξ²) , м/сек² (9)

Шундай қилиб, материал бўлагини 1,3 м диаметр шароитида майдалаш учун майдаланадиган материалнинг сиқилишдаги кучланиши σ=250·10⁶ н/м², майдаланадиган материалнинг эгилиш модули Е=6,9·10¹⁰ н/м², тикланиш коэффициенти ξ=0,5, майдаланадиган бўлакнинг оғирлик кучи G= V / ρ (ρ – материалнинг ҳажмий массаси); майдалаш тезлиги υ_майд. ≥ 6,9 м/сек га тенг бўлади.

Кўриниб турибдики, болғанинг айланма тезлигини биринчи навбатда майдалагичнинг ишлаб чиқариш самарадорлиги эҳтиёжидан келиб чиқиб қабул қилиш зарур. Шу сабабли (9) формула билан ҳисоблаганда тезликни тегишлича кўпайтириш лозим бўлади. Одатда, болғанинг айланма тезлиги 20-70 м/сек оралиғида ишлаб чиқариш самарадорлигига боғлиқ ҳолда қабул қилинади.

Зарбли ҳаракатланувчи роторли майдалагичнинг тайёр маҳсулот бўйича ишлаб чиқариш унумдорлиги, майдалагичга тушаётган материалнинг таъминланишига боғлиқдир. Имкониятга қараб материални майдалагичга кўп берилишида, унинг кўп катта миқдори роторни савагичини ҳаракатга келтирувчи усти қисмида ушланиб қолади ва ниҳоят роторнинг тепа қисмида йиғилган материалнинг зичлиги солинадиган ҳажмий массасига яқин бўлади. Бу материал оғирлик кучи остида бир оз чуқурликда h савагич ҳаракати зонасига ўтади (1-расм) ва савагич орқали кесилади ҳамда майдаланади.