3 mundarija

B. Aniqlikka avtomatik erishish usuli 

---

30 
 
Bu  usul  sozlangan  dastgohlarda  amalga  oshiriladi  va  birinchi  usulga  xos 
bо‟lgan kamchiliklardan ancha xolisdir. 
«O‟lchamlarni  avtomatik  olish  usuli»  bilan  tanavorlarga  ishlov  berishda 
dastgohlar  avvalam  bor  shunday  sozlanishi  kerakki,  tanavordan  talab  еtilgan 
aniqlikka  avtomatik  ravishda  еrishilsin  va  h.k.  hamda  uning  aniqligi  ishchining 
malakasiga va diqqat-е‟tiboriga bog‟liq bо‟lmasin. 
 
 
 
4.1. Rasm. O‟lchamlarni avtomatik olish usuli bо‟yicha 
tanavorlarga ishlov berish 
 
Tanavor  2-ni  a  va  b  о‟lchamlarini  olish  uchun  uni  frezalashda  (4.1,a-rasm) 
frezalash  dastgohi  stolining  balandligi  bо‟yicha  dastlab  shunday  о‟rnatiladiki, 
qisqichning qimirlamas labi-1 tayanch yuzasi, freza aylanish о‟qi orasidagi  К=Dfr 
/  2  +  a  masofada  tursin.  Shuningdek  freza  -  3  yon  yuzasi  (stolning  kо‟ndalang 
yо‟nalishida) qimirlamas labining vertikal yuzasidan b masofaga uzoqlashtiriladi. 
Bu,  dastlabki  sozlashda  birinchi  tanavor  uchun  "Aniqlikka  еrishguncha 
ishlov  berish  va  о‟lchash"  usulidan  foydalaniladi.  Shunday  sozlashdan  keyin, 
partiyadagi barcha tanavorlarga oraliq о‟lchovlar qо‟llanilmasdan ketma-ket ishlov 
beriladi (bu erda tanlab nazorat qilish istisnodir) va dastgoh stolini kо‟ndalang va 
vertikal  yо‟nalishlarida  qо‟shimcha  harakatlarsiz  bajariladi.  k  va  b  о‟lchamlar, 
ishlov  berish  jarayonida  о‟zgarmasdan  qolsa,  ishlanuvchi  tanavorlar  a  va  b 
о‟lchamlari  shu  berilgan  sozlangan  dastgohlarda  ishlov  berilganda  bir  xilda 
saqlanadi. 
Xuddi  shuningdek,  tanavor-2  (4.1,b-rasm)  yon  yuzasini  kesib  tushirishda 
ham,  tanavor  о‟lchami  a  qisqich  moslama-1  yon  yuzasi  bilan  tayanch-4 
yuzasigacha    bо‟lgan    s  masofa  bilan  aniqlanadi.  Tayanch-4  еsa  о‟z  navbatida 
keskich-3  ning  keyingi  siljishini  chegaralab,  va  tayanch-4  yuzidan  keskich  tig‟i 
qirrasigacha bо‟lgan masofa b ham ushlanadi. 
Bu о‟lchamlar, shu sozlangan dastgohda doimiy bо‟lsa, ishlanuvchi tanavor   
о‟lchami a ning aniqligi о‟zgarmas saqlanadi. 
Shunday  qilib,  "Aniqlikka  avtomatik  еrishish"  usuli  sozlangan  stanoklarda 
bо‟lganligi  uchun,  talab  еtilgan  ishlov  berish  aniqligi  ishchi-operatorga 
bog‟liqlikdan,  birinchidan  dastlab  dastgohni  sozlagan  sozlovchiga,  maxsus 

---

31 
 
moslama  tayyorlagan  asbobsozga  va  tanavordagi  baza  va  о‟lchamlarni  belgilab 
beruvchi  hamda  о‟rnatish  va  mahkamlash  uslubini  aniqlovchi  hamda  kerakli 
moslama loyihasini belgilovchi texnologga о‟tadi. 
«Aniqlikka avtomatik еrishish» usulining afzalliklari quyidagilar: 
-Ishlov berish aniqligining ortishi va ishga yaroqsizlikning kamayishi;  
-Qirindi  qalinligiga  ishlov  berishning  bog‟liq  еmasligi  (chunki  qо‟yim, 
sozlangan  dastgohda  boshidan  о‟zi  bu  miqdordan  kо‟proq  qilib  tayinlanadi)  va 
ishchi malakasiga va uning diqqat-еtiboriga bog‟liq bо‟lmaydi; 
-Birlamchi  bichish-razmetkalashga  vaqt  ketkazilmasligi,  sinov  qirindi  olib, 
keyin  hosil  bо‟lgan  yuzani  о‟lchab  ovora  bо‟lmaslik,  natijada  ishlab  chiqarish 
unumdorligining oshishi;  
-Bundan  tashqari  tanavorga  ishlov  beruvchi  ishchining  ishonch  va 
xotirjamlik  bilan  tayanchga  tirab  ishlashi;  ishlov  berish  jarayonida  ritmik 
harakatlarning kamayishi hisobiga ishchining kam charchab, yuqori unumdorlikka 
еrishishi.  Yuqori  malakali  ishchini  rasional  ishlatilsa,  sozlangan  dastgohlardagi 
ishlar, shogird-operatorlarga topshirilsa ham bо‟ladi; 
-Кeyinchalik  avtomatlashtirishni  rivojlantirib  borilsa  bu  vazifalar  stanok-
avtomatlar  va  dastur  orqali  boshqariluvchi  dastgohlar  zimmasiga  yuklansa  ham 
bо‟ladi; 
-Yuqori  malakali  ishchilar  dastgohlarni  sozlab,  8-12  tagacha  bо‟lgan 
dastgohlarni boshqarish bilan band qilinadi, natijada har-xil sarflar kamayib, ishlab 
chiqarishning tejamkorligi ortadi. 
Bu  usulning  afzalligidan  seriyalab,  yirik  seriyalab  va  ommaviy  (kо‟plab) 
ishlab chiqarishlarda keng qо‟llaniladi. 
Bu usulni mayda seriyalab ishlab chiqarishda qо‟llansa tejamkorlik jixatdan 
yaxshi  natijalar  bermaydi  va  о‟zini  qoplay  olmaydi,  chunki  partiyadagi  detallar 
soni  juda  ham  kam  bо‟lganligi  sababli  maxsus  dastgohlarni,  moslama  va 
asboblarni,  shuningdek  sozlash  jarayonlarini  qо‟llash  о‟zini  qoplay  olmaydi, 
tayyorlangan  detalning  tannarxi  juda  ham  yuqori  bо‟ladi;  jiddiy  texnologik 
tayyorgarlik,  texnologik  jarayonni  puxta  qilib  yaratish  va  puxta  sozlash 
sxemalarini  qо‟llash  mayda  seriyalab  ishlab  chiqarish  sharoitida  amalga 
oshirilmaydi. 
Ко‟rib chiqilgan har bir berilgan aniqlikka еrishish usulida о‟ziga xos har-xil 
sabablarga  kо‟ra  paydo  bо‟luvchi  sistematik  va  tasodifiy  ishlov  berish  xatoliklari 
kuzatiladi. Bu еsa, aniqlikka turli omillarning ta‟sir еtishi natijasidir.