3. Qora va rangli metall parchalari va chiqindilarini

3.1 – jadval. Qora temir-tersak va chiqindilarni sinflanishi.

Kategoriya	Tur	Turning nomeri	Umumiy belgilanishi	Sifat ko‘rsatgichlari
				Maksimal tashqi o‘lchamlari, mm	Minimal qalinlik, mm	Massasi, kg; zichlik, kg/dm^3	Maksimal zararlanish, (massasi bo‘yicha),%	Alohida ko‘rsatkichlari
1	2	3	4	5	6	7	8	9
Po‘latli temir-tersaklar va chiqindilar
A A,B A,B A,B A,B	N1 N2 N3 N4 O‘lchamsiz po‘latli temir-tersaklar va chiqindilar (qayta ishlash uchun)	1 2 3 4 5	1A 2A,2V 3A,3B 4A,4B 5A,5B	300X200X150 600X350X250 800X800X500 200X150X100 -	6 8 6 6 6	0,5-40 >2,0 >1,0 -	2 1 1,5 0,5 3	- - - Vakuum induksion pechlari uchun bo‘laklarni o‘lchami 30X30X30 mm dan kam emas -

davomi

1	2	3	4	5	6	7	8	9
A,B A,B A,B A A,V A A,B	Po‘lat qirindilardan qilingan N1 briketlar Po‘lat N2 qirindilardan qilingan briketlar Paketlar: N1 N2 N3 Paketlash uchun №1 temir-tersaklar va chiqindilar Paketlash uchun №2 temir-tersaklar va chiqindilar Po‘lat arqonlar va simlar	6 7 8 9 10 11 12 13	6A,6B 7A,7B 8A,8B 9A 10A 11A, 11B 12A 13A, 13B	- - 2000X1050X X750 2000X1050X750 2000X1050X750 3500X2500X X1000 3500X2500X X1000 Diametri 1000 gacha, uzunligi 500 gacha o‘ramlar	- - - - - >6 >6 -	2-50;>5 2-50;>4,5 >40;>2 40;>1,8 40;>1,2 - - >20	1 3 1 2 2 1 2 6	Partiyani massasidan 3 % gacha uvalanadigan Partiyani massasidan 5% gacha uvalanadigan Iste’molchining talabi bo‘yicha paketni o‘lchamlari 500X500X600 gacha yoki 600X X600X800 gacha bo‘lishi kerak - - - - Arqon bo‘laklarini iametric >20 mm va uzunligi 800 mm gacha
1	2	3	4	5	6	7	8	9
A A,B A,B	№ 1 po‘lat qirindilar № 2 po‘lat qirindilar O‘ralgan po‘lat qirindilar (qayta ishlash uchun)	14 15 16	14A 15A, 15B 16A, 16B	O‘ramlar va tara- shalar uzunligi 50 gacha O‘ramlar va tara- shalar uzunligi 100 gacha -	- - -	Tarasha massasi 0,025gacha Tarasha massasi 0,05 gacha -	3 3 3	100 mm uzunlikdagi o‘ramlar (massa bo‘yicha 3% ) 200 mm uzunlikdagi o‘ramlar (massa bo‘yicha 3% ) -
Cho‘yanli temir-tersaklar va chiqindilar
A,B A	№ 1 cho‘yan temir-tersak va chiqindilari № 2 cho‘yan temir-tersak va chiqindilari	17 18	17A, 17B 18A	300 300	- -	0,5-20 0,5-40	2 2	0,5 kg gacha og‘irlikdagi bo‘laklar partiyaning massasini 2 % idan oshmasligi kerak. Qiyin ajratiladigan po‘lat aralashmalari 5% gacha. 0,5 kg gacha og‘irlikdagi bo‘laklar partiyaning massasini 2%idan oshmasligi kerak.
1	2	3	4	5	6	7	8	9
A A,B A A A A,B	№ 3 cho‘yan temir-tersak va chiqindilari №1 o‘lchami katta cho‘yan temir-tersak va chiqindilari (qayta ishlash uchun) №2 o‘lchami katta cho‘yan temir-tersak va chiqindi-lari (qayta ishlash uchun) №3 o‘lchami katta cho‘yan temir-tersak va chiqindi-lari (qayta ishlash uchun) Cho‘yan qirindilardan tayyorlangan briketlar Cho‘yan qirindilar	19 20 21 22 23 24	19A 20A, 20B 21A 22A 23A 24A, 24B	300 - - - - -	- - - - - -	0,5-20 - - - 2-20;>5 -	2 3 3 3 2 2	0,5 kg gacha og‘irlikdagi bo‘laklar partiyaning massasini 2 % dan oshmasligi kerak. Qiyin ajratiladigan po‘lat aralashmalari 5 % gacha. Qiyin ajratiladigan po‘lat aralashmalari 5 % gacha. - - Uvalanib tushadiganlar partiya-ning massasini 5% gacha -
1	2	3	4	5	6	7	8	9
Sinfdan tashqari temir-tersak va chiqindilar
A,B A,B A A	Domna qo‘shilmalari O‘lchami katta domna qo‘shilmalari (qayta ishlash uchun) Temirchilik va prakat qilish kuyindilari Svarka shlaki	25 26 27 28	25A, 25B 26A, 26B 27A 28A	Bo‘laklar 250X 250X 250. Po‘lat qirindilarni uzunligi 100 - - -	- - - -	- - - -	5 - 5 5	200 mm gacha uzunlikdagi o‘ramlar 3% gacha - - -

№2 po‘lat temir-tersak va chiqindilar (2A turi) buyurtmachi talabiga muvofiq oltingugurt (S) ni ham va fosfor (P) ni ham miqdori 0,05 foizdan oshmasligi kerak. Bunda to‘g‘ri chiziqli bo‘laklarni bo‘rtiqlarining uzunligi 100 mm dan oshmasligi kerak. Temir-tersak va chiqindilar tarkibidagi trubalarning tashqi diametri 150 mm dan, devorlarini qalinligi 8 mm dan oshmasligi kerak.

№ A turdagi temir-tersak va chiqindilar (№3 po‘latli temir-tersak va chiqindilar) tarkibida po‘lat chiqindi (skrap) lar va qatlam (list) li metall o‘ramlarni bo‘lishiga ruxsat etiladi.
№4 po‘lat temir-tersak va chiqindilari (4A turi) mayda bo‘lakli magnizit va boshqa ishlab chiqarish chiqindilaridan, magnizit ishlab chiqarish mahsulotlarini chiqindilaridan (mix qoziqlar, boltlar, gaykalar va boshqalar) tashkil topgan bo‘lishi kerak.
Briketlar (6A, 7A, 23A turlari) toza po‘lat va cho‘yan qirindilaridan qaynoq va sovuq briketlash usullarida tayyorlanadi. Lekin briketlashga zanglab ketgan, yongan va kislotalar ta’sirida emirilgan qirindilarni qo‘shish ta’qiqlanadi. Briketlar shunday sifatli bo‘lishi kerakki, ularni iste’molchilarga tashishda va yuklashda qirindilarga aylanish miqdori 5 foizdan oshmasligi kerak.
№1 paketlar (8A turi) faqat toza, engil vaznli turli xil (qatlamli, yo‘l-yo‘l (polosovoy)li, nav (sortovoy)li, trubali) qalaylangan, emallangan, ruhlangan, boshqa rangli metallar bilan qoplangan, kislotalardan emirilgan, zanglab ketgan (zang dog‘lari bo‘lsa ruhsat etiladi) va yongan metallarni presslash ruxsat etilmaydi.
Yuqori №2 va past №3 zichlikdagi paketlar (9A va 10A turlari) engil vaznli po‘latli temir-tersak va chiqindilardan presslangan bo‘lishi kerak. Bunda ularning tarkibida qirindilarni bo‘lishiga ruhsat etiladi.
Engil vaznli temir-tersak va chiqindilar deb, solishtirma (nasipnoy) zichligini temir-tersak va chiqindilarni qayta ishlaydigan moslamada, mexanik zichlash natijasida oshirish mumkin bo‘lgan po‘lat temir-tersak va chiqindilariga aytiladi. Erkin ikkilamchi qora metallarni vaznini (kg) ularni egallab turgan hajmiga (m³) nisbati, temir-tersak va chiqindilarning uyma zichligi deyiladi.
Po‘lat arqonlar va simlar (13A turi) o‘ralgan, kamida besh joyidan po‘lat simlar bilan bog‘langan bo‘lishi kerak. Po‘lat arqonlar gabarit o‘lchamli bo‘laklarga bo‘linishi mumkin.
№1 va №2 po‘lat qirindilar (14A va 15A turlari) turli turdagi sochiluvchan mayda qirindilar va turli xil uzunlikdagi tarashlangan, o‘yilgan, kesilgan (visechka) o‘ramlar shaklida bo‘ladi. №1 cho‘yan temir-tersak va chiqindilar (17A turi) mashinalar bo‘laklarini cho‘yan quymalaridan tashkil topgan. №2 po‘lat temir-tersak va chiqindilar (18A turi) cho‘yan qoliplarining bo‘laklari va ost tog‘ora (poddon) lar shaklida bo‘ladi.
Oshirilgan va yuqori fosfor tarkibli cho‘yan qolipga quyilgan quyma (pech, idish, badiiy san’at asarlari) bo‘laklari bolg‘alanuvchan cho‘yan, cho‘yan truba №3 cho‘yan temir-tersak va chiqindilari (19A turi)ni tashkil qiladi.
Temir-tersak va chiqindilarni sinfga kirmaydigan sinfini asosiy qismini domna prisadkalari (25A turi) tashkil qiladi. Domna prisadkalariga yuqori harorat yoki kislota ta’sir ettiriladigan, emallangan va ruxlangan, zang ta’sirida emirilgan temir-tersak va chiqindilar; cho‘yan burdalari, zarralari; pitralar, sochma o‘qlar (drob) yoki granulalar (qumoq-qumoq donalar); zang bosgan, qizdirilgan cho‘yan va po‘lat qirindilari; shlak chiqidilari kiradi.
Po‘latli temir-tersak va chiqindilarni B kategoriyasi 11 turdan iborat. 2B, 3B, 4B, 5B, 6B, 7B, 8B, 11B, 13B, 15B, 16B. Po‘latli temir-tersak va ularni chiqindilar 3 turdan: 17B, 20B, 24B iborat. Bundan tashqari sinfga kirmaydigan temir-tersaklarni 2 turi: 25B, 26B bor.
B kategoriyadagi temir-tersak va ularni chiqindilari, A kategoriyadagiday aniq ko‘rsatkichlarga ega. Bundan tashqari B kategoriyani har bir turi belgilangan kimyoviy tarkibga ega. Shuning uchun legirlangan temir-tersaklarni tarqalishi Davlat standarti bo‘yicha B 1 dan B 67 gacha bo‘lgan guruhlarda ko‘rsatilgan.
Aralashgan temir-tersaklar, ya’ni qora metallarning turli xil turlari, topshirilishdan va qayta ishlashdan oldin navlarga ajratilishi kerak. Gabariti, talabga javob bermaydigan temir-tersak va chiqindilar gabarit holatiga keltiriladi.