3-tema. Social-ekonomikalıq sistemalar ha’m menshik qatnasıqları

3-tema. Social-ekonomikalıq sistemalar ha’m menshik qatnasıqları
1. Social-ekonomikalıq sistemalar haqqında tu’sinik. Sotsial-ekonomikalıq rawajlaniwdin basqishlarin biliwge turlishe qatnaslar.
2. Menshik qatnasıqlarının’ ma’nisi. Menshik formaları ha’m tu’rleri
3. Menshiklestiriw ha’m mu’lkti ma’mleket iyeliginen bo’lip alıwdın’ maqseti ha’m onın’ O’zbekstandag’ı o’zgeshelikleri

Social-ekonomikaliq sistema - bul ekonomikaliq rawajlamwdiń uliwmaliq shárti.
Sistemalar bahalanǵanda túrli teoriyaliq aǵimlar oniń basli ólshemine túrlishe qatnas jasaydi. Olardan biri basli ólshem Sipatinda jámiyetlik-klassliq ózgesheliklerdi alsa, basqasi texnologiyaliq dárejesini yamasa tirishilik ónimlerin dóretiw usillarin, jáne basqasi basqariwdiń túrlishe boliwin tiykar etip aladi. Biraq kópshilik teoriyalarda sistemaniń belgilerine kompleks (bir pútinlikte) qaraw zárúrligi, biraq bul belgiler túrlishe boliwi keltiriledi. Joqarida keltirilip ótilgen belgiler tiykarinda aniq sistemalar bahalanǵanda olar úsh tipke ajiratiladi. Bul dástúriy sistema, bazar sistemasi hám totalitar- jobali sistema. Bulardiń arasinda birinshi bolip qáliplesken, eń áyyemgi sistema - bul dástúriy sistema.
Dástúriy sistema. Ìnsanniń ekonomikaliq xizmeti dáslep mine usi sistemada júz bergen. Oniń belgileri sarqit sipatinda uzaq saqlanip kelindi, hátteki házir de arasinda ushirasip turadi. Dástúriy sistema húkimlik etken dáwir ogada uzaq dáwir esaplanadi.
Dástúriy ekonomika - bul oǵada tómen (hálsiz) óndiris faktorlarina tiykarlanǵan, kem ónimli natural óndiriske, dástúrler formasina kirgen social-ekonomikaliq qatnasiqlarǵa tiykarlanǵan ekonomika.
Dástúriy sistema óndiris faktorlariniń hálsizligi, ekonomikada tábiyiy resurslardiń birinshi dárejeli boliwi menen ajiralip turadi. Óndiris xizmeti tábiyattan tártipsiz hám hátteki jabayilarsha paydalaniwǵa tiykarlanadi.
Bazar sistemasι. Bul dástúriy sistema ornina keliwshi jańa sistema esaplanip, ol óziniń bir qatar belgileri menen ajiralip turadi.
Bazar ekonomikasi - bul quramali óndiris faktorlarina iye bolǵan, tovar- pul qatnasiqlarina tiykarlanǵan, aniq socialliq baǵdarǵa iye bolǵan, bazar Signallarina muwapiq hám pul quralinda basqarilip turiliwshi ekonomika.
Bazar ekonomikasi mashinalasqan óndiriske tiykarlanadi. Bul jerde óndiristiń materialliq faktorlari kóp ónimli mashinalar sistemasinan ibarat. Shiyki zat resurslari tek gana tábiyiy bolmastan, jańadan jaratilgan da boladι. Texnikaliq dárejesi joqarι, mashinalasqan industrial óndiriske tán bolgan bilimli, qánigeligi hám is tájiriybesi joqari bolgan jumis kúshi qollaniladi. Óndiris faktorlari rawajlanganliqtan joqari, aldin bolmagan miynet ónimdarligina erisiledi. Óndiriste qollanilatugin tábiyiy resurslar nátiyjeli isletiliwi menen birge tiklenip, yagniy qaytadan payda etilip te turiladi.