3. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari Tijorat banklarining noa’nanaviy operatsiyalari

QIMMATBAHO (QIMMATLI) QOG'OZLAR - egalariga daromad keltiradigan hamda turli aktivlarga (sertifikat, aksiya, obligasiya va boshqa) bo'lgan huquqni tasdiqlovchi hujjat. K.K. aniq, real kapitalni qog'ozda ifodalaydi. K.K. larning quyidagi turlari mavjud: veksel, chek, aksiya, obligasiya, sertifikat, turli muassasa, tashkilot va idoralarning (bank, xayriya va ishonch fondlari) qonunda ko'zda tutilgan hollarda mablag' bilan ta'minlaydigan ishonch qog'ozlari.

Atamalar

Т/р	Atamaning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi	Atamaning o’zbek tilida nomlanishi	Atamaning ma’nosi
	accept checks	принимать чеки	cheklarni qabul qilish	cheklarni qabul qilish
	accept deposits	принимать депозиты	depozitlarni qabul qilish	depozitlarni qabul qilish
	acceptance	акцепт, акцептирование	aktsept, nakd pulsiz Xisob-kitoblarning shakllaridan biri, to’lovni amalga oshirish bo’yicha rozilik berish	aktsept, nakd pulsiz Xisob-kitoblarning shakllaridan biri, to’lovni amalga oshirish bo’yicha rozilik berish
	acceptance market	рынок, на котором обращаются банковские акцепты	bank aktseptlari muomalada bo’ladigan bozor	bank aktseptlari muomalada bo’ladigan bozor
	acceptor	акцептант, лицо, акцептующее переводной вексель	aktseptchi, o’tkaziladigan (jo’natiladigan) vekselni aktsepglaydigan shaxs	aktseptchi, o’tkaziladigan (jo’natiladigan) vekselni aktsepglaydigan shaxs
	bank acquisition	приобретение., одним банком другого	bir bank tomonidan boshqasining sotib olinishi	bir bank tomonidan boshqasining sotib olinishi
	capital market	рынок капиталов	kapitallar (sarmoyalar) bozori	kapitallar (sarmoyalar) bozori
	capital require¬ments	Потребность в капитале	kapital (sarmoya) o’lchamiga (hajmiga) bo’lgan talablar	kapital (sarmoya) o’lchamiga (hajmiga) bo’lgan talablar
	dividend	дивиденд	dividend	dividend
	divisible credit	делимый аккредитив	bo’linadigan akkreditiv	bo’linadigan akkreditiv
	documentary credit	документарный аккредитив	Xujjatli akkreditiv	Xujjatli akkreditiv
	equal credit opportunity	равные кредитные возможности	teng kredit imkoniyatlari	teng kredit imkoniyatlari
	ethical reputation of borrower	этическая репутация заемщика	qarz oluvchi (qarzdor)ning etik reputatsiyasi	qarz oluvchi (qarzdor)ning etik reputatsiyasi
	eurodollar market	рынок евродолларов	evrodollarlar bozori	evrodollarlar bozori
	examination of portfolio guality	проверка качества портфеля (ссуд, инвестиций и т. п.)	portfel (ssudalar, investitsiyalar va hokazolar) sifatini tekshirish	portfel (ssudalar, investitsiyalar va hokazolar) sifatini tekshirish
	exchange member	член фондовой биржи	fond birjasining a’zosi	fond birjasining a’zosi
	exchange rate	валютный курс	valyuta kursi	valyuta kursi
	exchange rate risk	валютный риск	valyuta riski	valyuta riski
	expected life of the security	ожидаемая жизнь ценной бумаги	qimmatbaho qog’ozning zxtimol qismati (kutilayotgan hayoti)	qimmatbaho qog’ozning zxtimol qismati (kutilayotgan hayoti)
	expenditure	расходы, затраты	xarajatlar, chiqimlar	xarajatlar, chiqimlar
	expense control	контроль банка за расходами	bankning xarajatlar ustidan nazorat	bankning xarajatlar ustidan nazorat
	interbank loans	межбанковские ссуды	banklararo ssudalar	banklararo ssudalar
	interbank market	межбанковский рынок	banklararo bozor	banklararo bozor
	interbank payment transfer	межбанковские денежные расчеты	banklararo pul hisob-kitoblari	banklararo pul hisob-kitoblari
	interbank payment transfer system	система межбанковских денежных расчетов	pul hisob kitoblarining tizimi	pul hisob kitoblarining tizimi
	interbranch accounts	взаимные межфи- лиальные расчеты	filiallararo (bank filiallari)o’zaro hisob-kitoblar	filiallararo (bank filiallari)o’zaro hisob-kitoblar
	interest coverage	покрытие процента; коэффициент покрытия процента	foizni qoplash koefitsienti	foizni qoplash koefitsienti
	principal	Клиент	Mijoz	mijoz
	principal on bank loan	основная сумма банковской ссуды	bank ssudasining asosiy summasi	bank ssudasining asosiy summasi
	prior-year average	средний урфень предыдущего года	o’tgan yildagi o’rtacha daraja	o’tgan yildagi o’rtacha daraja
	private company	частная компания	xususiy kompaniya	xususiy kompaniya
	private placement	частное размещение (ценных бумаг)	(qimmatbaho qog’ozlarni) xususiy joylashtirish	(qimmatbaho qog’ozlarni) xususiy joylashtirish
	private sector banking system	банковская система, обслуживающая частный сектор	xususiy sektorga xizmat ko’rsatuvchi bank tizimi	xususiy sektorga xizmat ko’rsatuvchi bank tizimi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. 
   “Pul-kredit ko’rsatkichlarni tartibga solish mexanizmini takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasining Vazirlar Mahkamasi qarori 04.02.2013
   
2. 
   Vahobov A.V., Jumayev N.X.. Xoshimov E.A. “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari, xususiyatlari va iqtisodiyotga ta’sirini yumshatish”. Ilmiy monografiya. T: Akademnashr,2009-yil 141-bob
   
3. 
   International money and finance /by Michael Melvin and Stefan Norrbin. 8-th ed. 2013 Elseveir Inc. 316-pp. P. 101-114
   
4. 
   Ray Bert Westerfield. Banking principles and practice.-UK: Nabu press 2014
   
5. 
   Karimov.I.A “Bosh maqsadimiz keng ko’lamli islohotlar va modernizatsiya yo’lini qat‘iyat bilan davom ettirish” T.: “O’zbekiston”, 2013-y. 64-b.
   
6. 
   Sost eccouting (a managerial em phases) / USA 2015
   
7. 
   Kennet M. Morrs and Allan M Siegel. Guide founders’ investing 2014 by lightbulb, press,Inc
   
8. 
   Лаврушин О.И. Денги. Кредит. Банки. Учебник под. ред. – М.: Кнорус,2014.-320 с.
   
9. 
   “Bozor pul kredit” jurnallarining 2017-2018 yillardagi faoliyati to’g’risida hisobot.
   
10. 
    Abdullayeva Sh.Z. Bank ishi darslik-T.: Iqtisod-moliya, 2017.-732 b.
    
11. 
    Omonov A.A va Karaliyev T.M. Pul kredit va banklar.T.: “Iqtisod-moliya” nashriyoti, 2018.-446 b.
    
12. 
    U.Azizov, T.Karaliyev, T.Babakulov va b. Bank ishi. “Fan texnologiya” nashriyoti 2016.-768 b.
    
13. 
    Sh.M.Mirziyoyev. Erkin va forovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent –“O’zbekiston”NMIU,2016.-56 b.
    
14. 
    Sh.M.Mirziyoyev. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash- yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. Toshkent “O’zbekiston” NMIU, 2016.-59 b.
    

Foydalanilgan internet saytlari
Www.lex.uz
Www.buxgalter.uz
Www.ziyonet.uz
Www.norma.uz
Www.google.com
Www.investopedia.com
Www.hozir.org
Www.wikipedia.com
Www.moliya.uz
Www.aim.uz
Www.kitob.uz
Www.moodle.uz
Www.finance.com
Www.bank.uz
www.cbu.uz/oz/statistics/bankstats/402982/

MAVZUGA DOIR SAVOLLAR

1. 
   Tijorat banklarining aktiv opersiyalariga ta’rif bering?
   
2. 
   Tijorat banklarining passiv operatsiyalariga ta’rif bering?
   
3. 
   Tijorat banklarining noa’nanaviy operatsiyalariga nimalar kiradi?
   
4. 
   Iqtisodiyotda faktoring operatsiyalarni vujudga kelishining asosiy omillarini sanab bering?
   
5. 
   Trast operatsiyalari deganda nimani tushunasiz?
   
6. 
   Kassa operatsiyalari deganda nimani tushunasiz?
   
7. 
   Investitsiya operatsiyaga ta’rif bering?
   
8. 
   Bankning barqaror resurs manbayini qanday depozitlar ta’minlaydi?
   
9. 
   Bank tomonidan berilgan kreditlar qancha muddatga kechiktirilganda bu kreditlar “UMIDSIZ” deya tasniflanadi?
   
10. 
    Lizingning o’ziga xosligi nimada?
    

TESTLAR

1. 
   Bank resurslarini shakllantirish bilan bog‘liq bo‘lgan operatsiyalar banklarning qanday operatsiyasi hisoblandi?
   

1. 
   Aktiv B) Passiv C) Naqt pullar bilan bog’liq
   

2. 
   Tijorat banklarining passiv operatsiyalarining asosan nechta shakli mavjud?
   

1. 
   4 B) 3 C)2
   

3. 
   Amaliyotda bank passivlarining nechi foizi banklarning o‘z mablag‘lariga to‘g‘ri keladi?
   

1. 
   20 % B) 18 % C) 25%
   

4. 
   Tijorat banklari uchun banklarning o‘z mablag‘lari bilan chetdan jalb qilingan resurslar o‘rtasidagi nisbat O’zbekistonda nechi foizni tashkil etdi?
   

1. 
   1:20 B) 20:1 C) 1:50
   

5. 
   Rezerv fondiga ajratmalar va devidendlar to‘langanidan so‘ng qoladigan foydaning bir qismi qanday foyda hisoblanadi?
   

1. 
   Taqsimlanmagan foyda B) Sof foyda C) Daromad
   

6. 
   Tovar munosabatlari asosida vujudga keladigan veksellar qanday veksellar?
   

1. 
   Tijoraat B) Do’stona C) Shishirilgan
   

7. 
   Ko‘pgina veksellar moliyaviy harakterga ega, ya’ni ular broker yoki makler tomonidan hisob foizini olish uchun muomalaga chiqariladi va bular faqat bankdan mablag‘lar olish uchun mo‘ljallangan bu veksil qanday nomlanadi?
   

1. 
   Shishirilgan B) Do’stona C) Tijoraat
   

8. 
   Bu guruhga kiruvchi kreditlar ularning sifati etarli darajada emasligini bildiruvchi aniq belgilarga ega bo‘ladi. Bu qaysi kredit turi?
   

1. 
   Substandard B) Yaxshi C) Standart
   

9. 
   Kreditlar bo‘yicha qarzlarning to‘lanish ehtimoli deyarli yo‘q bo’lgan kredit turi qaysi?
   

1. 
   Ishonchsiz B) Shubxali C) Umidsiz
   

10. 
    Hech bir shubhasiz banklarning eng yirik aktivlari bo‘lib nima hisoblanadi?
    

1. 
   Kreditlar B) qimmatli qog’ozlari C) Xusuiy kapitali
   

11.Tijorat banklari balansi passivining asosiy ulushini quyidagilardan qaysi biri tashkil etadi?

A)aksiyalar B) jalb qilingan mablag’lar C) o’zlik mablag‘lar D)lizing
12. Depozit operatsiyalari deb nimaga aytiladi?
A) Banklarda maqsadlarni amalga oshirish uchun pul mablag‘larini qo‘yilmalarga jalb qilish operatsiyalari
B) mijozlarga naqd pullarni berish va ulardan naqd pullarni qabul qilish bilan bog‘liq ishlarni amalga oshiradi
C) bevosita xorijiy mamlakatlar milliy valyutasini oldi – sotdisi bilan bog‘liq operatsiyalar hisoblanib, milliy valyutaning xorijiy valyutalarga nisbatan kursini o‘zgarishi hisobiga foyda yoki zarar ko‘rishi mumkin
D) yuqori likvidli mablag‘lar hisoblanib, bankka qisman yoki umuman daromad keltirmaydi
13. banklarning aktiv operatsiyalari daromad keltirish darajasiga qarab nechiga bo’linadi?
A)4 B)3 C) 2 D)5
14.Faktoring operatsiyalari nima?
A) banklar tovar sotib oluvchining qarz hujjatlarini sotib oladi, unda asosan uchta tomon ishtirok etadi.
B) ijaraning asosiy xususiyatlari sifatida lizing muddati davomida ijaraga berilgan vositalarga nisbatan egalik huquqini saqlab qolishdir
C) operatsiyalarida mijozning talab qilib olinguncha saqlanadigan depozit hisobvarag‘ining aktiv qismida qolgan qoldiq asosida bank hisobiga tegishli foiz hisoblanadi
15. Forfeyting operatsiyalarining faktoring operatsiyalaridan asosiy farqi nimada?
A)qisqa muddatda va kichik miqdordagi summalar B)uzoq muddatda va katta summada
C)qisqa muddatda va kichik summada D)uzoq muddatda va kichik summada
16.Past likvidli aktivlarga nimalar kiradi?
A) o‘rta va uzoq muddatli kreditlar, ikkilamchi bozorga ega bo‘lmagan qimmatli qog‘ozlar, pay ulushlari va boshqalar
B) qisqa muddatli kreditlar va ikkilamchi bozorga ega bo‘lmagan qimmatli qog‘ozlar
C) bankning asosiy vositalariga yo‘naltirilgan mablag‘lar kiradi.
17. Valyuta operatsiyalari deganda nimani tushunasiz?
A) banklar ho‘jalik yurituvchi sub’ektlar va davlatning qimmatli qog‘ozlariga moliyaviy mablag‘larni joylashtiradi
B) mijozlarga naqd pullarni berish va ulardan naqd pullarni qabul qilish bilan bog‘liq ishlarni amalga oshiradi
C) bevosita xorijiy mamlakatlar milliy valyutasini oldi – sotdisi bilan bog‘liq operatsiyalar hisoblanib, milliy valyutaning xorijiy valyutalarga nisbatan kursini o‘zgarishi hisobiga foyda yoki zarar ko‘rishi mumkin
D) Banklarda maqsadlarni amalga oshirish uchun pul mablag‘larini qo‘yilmalarga jalb qilish operatsiyalari
1.A 10.A
2.A 11.C
3.A 12.A
4.A 13.C
5.A 14.A
6.A 15.B
7.A 16.C
8.A 17.C
9.A

		2		4	5
		N		I	K
		A	3	SH	R
		Q	Y	O	E		6
1	S	T	A	N	D	A	R	T
			X	CH	I		E
			SH	S	T		Z
			I	I	L		E
				Z	A		R
					R		V

KRASVORD

1. 
   Vaqti-vaqti bilan kreditni o‘z vaqtida qaytara olmaslik sharoiti yuzaga keladigan kredit qaysi kredit hisoblanadi?
   
2. 
   Mijozning aktivlari, ularning holati bo‘yicha hech qanday gumon yo‘qligidan dalolat beruvchi kreditlar qanday kreditlar?
   
3. 
   Qaysi fond foydadan ajratmalar hisobiga hosil bo‘ladi va ko‘zda tutilmagan zararlar hamda qimmatbaho qog‘ozlar kursining tushishi natijasidagi yo‘qotishlarni qoplash uchun mo‘ljallangan?
   
4. 
   Qarzlarning to‘lanish ehtimoli deyarli yo‘q bo’lgan kredit turi qaysi?
   
5. 
   Bank moliyaviy hisobotining birinchi aktivi odatda qanday aktiv hisoblanadi?
   
6. 
   banklarning eng yirik aktivlari bo‘lib nima hisoblanadi?
   

1^ http://www.cbu.uz/oz/statistics/bankstats/402982/

2^ Индоссамент – векселни бошқа шахсга ўтказиш ҳуқуқини берувчи орқа тарафидаги ёзув.

3^ Регресс – олдин тўланган суммани қайтаришни талаб этиш.

4^ Авал – вексел бўйича тўланмай қолган суммани тўлаб бериш ҳақида мажбуриятни олиш.