3-to’plam 29 may 2022

www.pedagoglar.uz
29-son 3 –to’plam may 2022 
Sahifa: 113 
farmonga ko’ra (Karakalla Konstitutsiyasi) Rimda yashayotgan barcha erkin, 
avvaldan Rimda yashab kelaayotgan va muhojirlarga ham hatto Rim fuqaroligi 
berildi. Karakallaning bu farmoni yuz yillar davomida “Varvar” deya mazaxlangan 
german qabilalariga Rim fuqaroligini olishiga imkoniyat yaratdi. Bu esa o’z 
navbatida germanlarning Rimga kirib kelishini tezlashtirib yubordi. Dastlab 
fuqarolikka gotlar qabul qilindi. Bu esa Rimning demografiyasiga sezilarli ta’sir 
o’tkazdi.  
Uchincidan, Rim o’zining avvalgi mavqeyini yo’qotishi oqibatida chegara 
hududlar provinsiyalari bo’ysunmaslik siyosatini tutdilar. II asrda boshlangan 
siyosiy inqiroz V asrga kelib Rimning taqdirini hal etdi. German qabilalari 
imperiyaning shimoliy-sharqiy chegaralari bo’ylab joylasha boshladi.  
To’rtinchidan, german qabilalaridagi erkaklarning Rim uchun yollanma askar 
sifatida xizmat qilishi germanlarda mulkiy tabaqalanishni tezlashtirib yubordi. Bu 
esa germanlarda mavjud bo’lgan urug’ qabilachilik tuzumini yemirilishiga, 
harbiylarning real kuchga aylanishiga va oqibatda ularning Rimga hujumlari 
boshlanishiga sabab bo’ldi.  
_____________ 
* nutq emas tovushning bir shakli 
 
Beshinchidan, imperator Konstantin tomonidan imperiya poytaxtini mamlakat 
ichkarisiga ko’chirilishi mamlakat shimoliy chegaralaridagi qo’riqlov bo’shashib 
qolishiga sabab bo’ldi. Shimoliy chegaralar bo’ylab joylashib olgan germanlarning 
Rimga kirib kelishini osonlashtirildi. 
Oltinchidan, impertor Feadosiy tomonidan mamlakt hududining 395-yilda 
o’g’illari Arkadiy va Gonoriylarga bo’lib berilishi ham G’arbiy Rim 
imperiyasining zaiflashishiga olib keldi. 
IV asrning o’rtalariga kelib imperiya yanada inqiroz holatiga kirdi. Imperator 
taxti uchun kurashuvchilar ko’payib bordi. Keyingi Rim imperiyasidagi ichki 
ziddiyatlarning kuchayib borishi tashqi xavf-xatarni daf qilish qobiliyatini 
susytirdi. Forslar, franklar, allemanlar, gotlar, sarmatlar kabi qabilalarning 

---