4 – amaliy mashG‘ulot mavzu: metallmas materiallar va ulardan tayyorlanadigan detallarni o‘rganish Ishdan maqsad

Yog‘och. 
Yog‘ochlar xalq xujaligining turli soxalarida konstruksion materiallar sifatida qo‘llaniladi. 
Tabiatda o‘sib turgan har qanday daraxtni shartli ravishda 3 turga bo‘lish mumkin. Bular, 
tomirlar, tana va shox - shobbalardan iborat. 
Yog‘ochlarning ishlatilishi asosiy sababi quyidagilardir: 
1. Solishtirma va hajmiy og‘irligi kichik. 
2. Issiqlikni kam o‘tkazadi. 
3. Ximiyaviy barqaror. 
4. Temperatura o‘zgarishi bilan uning o‘lchamlari deyarli o‘zgarmaydi. 
5. Korroziyabardosh. 
6. Oson ishlanuvchan va unga istalgan shaklni berish mumkin. 
Y
OG
‘ochning kamchiligi uning yonuvchanligi va chirishidir. Yog‘ochning tarkibi asosan, 
sellyulozadan iborat bo‘lib, qolganlari turli xil organik birikmalardan tashkil topgan. 
Yog‘ochlar qatlam - qatlam tuzilishli bo‘ladi. Yog‘ochlarning mexanik mustahkamligi 
ularning turidan tashqari namligiga ham bog‘liq bo‘ladi. 
Yangi kesilgan daraxtning namligi turiga, kesilgan vaqtiga qarab 40 % va undan yuqori 
bo‘ladi, ya’ni hul yog‘ochning namligi 23% dan ortiq;
Yog‘ochlar uy temperaturasida quritilgan, havoda quritilgan, yangi qirqilgan va nam 
yog‘ochlarga bo‘linadi. 
Havoda quritilgan yog‘ochlarping siqilishdagi mustahkamlik chegarasi o‘rtacha 2,3 - 7,0 
N/sm
2
bo‘ladi. 
Yog‘ochlarning mexanik mustahkamligi, asosan, ularning turiga bog‘liq bo‘ladi. quyidagi 4 
- jadvalda ba’zi yog‘ochlarning mexanik mustahkamligi ko‘rsatilgan. 
Yog‘ochlarning tuzilishi, asosan g‘o‘la yog‘ochni (3-rasm) uch xil kesimda qirqib 
o‘rganiladi: 

---

Yog‘ochning ko‘ndalang kesim qirqimida uning 
qobig‘i (6), pustlog‘i (5) pustloq osti qatlami (1), yadro 
(2), o‘zak (3) yillik halqa (7) va o‘zak nurlari (4)
ifodalangan. Yog‘ochning yillik qatlamini uning hamma 
qirqimlarida ham ko‘rish mumkin, bu qatlam ko‘ndalang 
kesimda aylana ko‘rinishida joylashgan; radial qirqimda 
to‘g‘ri chiziq bo‘lib, uning har biri yillik qatlamni 
ifodalaydi;
tangensial qirqimda esa parabola shaklida bo‘ladi. 
Yog‘ochlarning o‘zaro bir - biridan farq qiluvchi tashqi 
belgilari: rangi, teksturasi, tusi va xidi hisoblanadi. 
Yog‘ochlarning rangi oq tusdan qora tusga qadar 
o‘zgarishi mumkin. Oqqarag‘ay va archa daraxtlari 
yog‘ochlarinipg rangi oq bo‘lib, qayin, zarang, qora 
qayinlarning rangi esa oq - qizg‘ish tusli bo‘ladi. Dub, 
kashtan, qayrog‘och daraxtlarining yog‘ochlari kul rang 
tusli bo‘lib, nok, tut, kedr, qarag‘aylarning rangi qizg‘ish, 
yong‘okniki esa - kul rang - qo‘ng‘ir tuslidir. 
3-rasm. Yog‘ochning asosiy 
kesim va qirqimlarning tuzilishi.