4- maruza. Yo’l belgi chiziqlari va ularni o’rnatishda qo’yiladigan talablar

Avtomobil yo’llari kesishgan joydagi belgilash. Avtomobil yo’llari kesishadigan, birikadigan joylarda, ularga yaqinlashish yo’llarida gorizontal belgilash chizig’i qarama-qarshi transport oqimini ajratish, qatnov polosasini, o’tish-tezlashish polosasini bildirish, yo’naltiruvchi orollar, xavfsizlik orollari, piyodalar o’tish joyi, svetofor yoki 2.5 belgi oldidagi to’xtash joylari, chorrahadagi harakat ustunligi qoidasiga ko’ra hayovchi yo’l berishi kerak bo’lgan joylarni bildirish uchun ishlatiladi. Bundan tashqari, harakat polosalarida harakat yo’nalishini yoki yo’l toraygan qismni bildiradigan ko’rsatgichlar; ko’ndalang belgilash chizig’i yaqinlashayotganini bildiradigan; yo’l raqami va qo’shimcha cheklov belgilamaydigan boshqa yozuvlar yozilishi mumkin. Har bitta alohida holatda belgilash chizig’ining xususiyati kesish yo’li va qabul qlingan harakatni tashkil qilish sxemasiga bog’liq bo’ladi.
Tartibga solinmaydigan, ustunlik belgisi qo’yilgan chorrahalarda belgilash chiziqlari asosiy yo’ldagi zarur harakat tezligini belgilashi, ikkinchi darajali yo’lda esa haydovchini asosiy yo’lga chiqish haqida ogohlantirib tezlikni kamaytirishiga yordam berishi kerak.
Ikki va uch polosali yo’llar oddiy kesib o’tiladigan joylar yaqin qolganda qarama-qarshi oqim 1.1 uzluksiz chiziq bilan ajratiladi, undan oldin esa yaqinlashishni ma’lum qiladigan 1.6 chiziq o’tkaziladi. Ikkinchi darajali yo’ldan chorrahaga chiqish oldidan, agar 2.5 «To’xtamasdan harakat qilish ta’qiqlanadi» belgisi qo’yilgan bo’lsa, 1.12 step chiziq chiziladi, agar 2.4 «Yo’l bering» belgisi qo’yilgan bo’lsa, harakat polosasi o’qiga to’g’ri burchak bilan 1.13 belgilash chizig’i chiziladi. 2.4 belgini chorrahaning oldiga qo’yishning iloji bo’lmaganda, haydovchi aniq qaerda yo’l berishini ko’rsatish zarur bo’lganda esa albatta 1.13 chiziq chiziladi. 1.13 chiziqqa yaqin qolganini bildirish uchun 1.20 belgilash chizig’i chiziladi, agar 1.12 chizq 2.5 belgi bilan ishlatilsa 1.12 chiziqqa yaqinlashish 1.21 belgilash chizig’i («STOP» yozuvi) bilan bildiriladi.
1.12, 1.13 chiziqlar va ularga yaqinlashishni bildiradigan belgilash oralig’i, harakat tezligiga qarab, 2 m dan 25 m gacha belgilanadi. CHorraha haydovchiga yaxshiroq ko’rinishi uchun 1.12 va 1.13 chiziqlar iloji boricha qatnov qismi kesib o’tiladigan joyga yaqinroq bo’lishi kerak.
Avtomobil boshqa polosaga o’tishini ta’qiqlash uchun harakat polosalari bevosita chorraha oldida 1.1 uzluksiz chiziq bilan belgilanadi, undan oldin esa yaqinlashishni bildiradigan 1.6 chizig’i ishlatiladi. 1.1 chiziqning uzunligi chorrahadan o’tish uchun navbat kutib qolgan transport vositalari uzunligidan ko’proq bo’lishi kerak.
CHorraha oldidagi ma’lum yo’nalishda harakat qilish uchun alohida ajratilgan polosalarga yo’nalishni ko’rsatadigan 1.18 ko’rsatgichlar chiziladi. Haydovchi vaqtida har bitta polosaning yo’nalishini bilish uchun 1.18 belgilish chizig’i chizilganda 5.8.1 va 5.8.2 belgilari ham qo’yiladi. Kanalli harakat elementlari bo’lgan yo’l kesishish joylarida yo’naltiruvchi orol konturlari 1.1 uzluksiz chiziq bilan, ularning maydoni esa (qisman yoki to’liq) 1.16 chiziq bilan belgilanadi. Yo’l kesishgan, birlashgan joydagi o’tish-tezlashish polosalari asosiy harakat polosalaridan ajratish polosalari bilan ajratiladi, ularning kengligi o’tish-tezlashish polosalarining uzunligidek, yo’l loyihasi tuzilgandagi me’yorlar bilan tartibga solinadi. Ajratish polosasining chegarasi 1.1 chiziq bilan belgilanadi. Manyovr zonasida ajratish polosasi kengligi 0,4 m bo’lgan 1.8 uzuq chiziqqa o’tadi. SHu joyda o’tish-tezlashish polosasiga, haydovchiga asosiy harakat polosasiga chiqish zarurligini ko’rsatadigan 1.19 ko’rsatgichlar chiziladi. 4.58-rasmda yo’naltiruvchi orolchalar va o’tish- tezlashish polosali tartibga solinmaydigan yo’l kesishish joyining belgilanishi ko’rsatilgan.
Tartibga solinadigan chorrahalarning, ularga yaqinlashish yo’llarining belgilanishi yuqorida aytilgandek bo’ladi, farqi, transport svetoforning oldida to’xtaydigan asosiy va ikkinchi darajali yo’llarda 1.12 stop chiziqlar chiziladi (lekin 1.12 belgilash chizig’i chizilmaydi). Bu chiziq bilan piyodalar o’tish joyini bildiradigan 1.14 «Zebra» chizig’ining orasi kamida 1 m bo’lishi kerak. Piyodalar o’tish joyi bo’lmasa stop chiziqlar qatnov yo’lining kesib o’tiladigan qismiga yaqinroq chiziladi, lekin svetofor chirog’i ko’rinadigan, ko’ndalang yo’nalishdagi transport oqimiga xalaqit beradigan to’siqlar bo’lmasligi kerak.

4.58-rasm. Yo’naltiruvchi orolli, o’tish-tezlashish polosali tartibga solinmaydigan chorrahaning belgilanishi

Tartibga solinadigan polosalardagi belgilash chiziqlari, polosadagi 1.18 ko’rsatgichlarning ko’rinishi transport vositalari bosqichma-bosqich o’tishi xususiyatiga mos bo’lishi kerak.

Aylana harakatli chorrahalardagi belgilash chiziqlarining o’ziga xosligi, turli manyovr qiladigan oqimlar uchun mo’ljallangan harakat polosalari ajratib qo’yiladi, belgilangan harakatni tashkil qilish sxemasiga ko’ra haydovchilar yo’l berishi kerak bo’lgan (yoki to’xtaydigan) joylar belgilanadi.
CHorrahaga yaqinlashish joyida qarama-qarshi oqim chorrahadagi yo’naltiruvchi uchburchak orolchaga birikadigan 1.1 yoki 1.3 uzluksiz chiziq bilan ajratiladi. Uning tegrasi shuningdek 1.1 belgilash chizig’i bilan ham chiziladi. Yo’naltiruvchi orolcha transport vositalarining aylana oqimga kirishi va undan ohista traektoriya bilan chiqib ketishiga imkon beradi. O’ng tomonga buriladigan oqimni aylanadigan oqimdan ajratish uchun chorraha zonasida 1.7 uzuq chiziq bilan harakat polosasi ko’rsatiladi, bunday polosaga 1.8 ko’rsatgichlar ham chizilishi mumkin. Oqim birlashadigan joyga 2.4 belgi qo’yilgan bo’lsa, qatnov qismida 1.13 belgilash chizig’i bilan haydovchi yo’l berishi kerak bo’lgan joy ko’rsatiladi. Aylanma harakatli tartibga solinadigan chorrahalardagi sfetofor oldida 1.12 stop chiziq chiziladi, uning oldida 1.1 uzluksiz chiziq bilan harakat polosasining chegarasi belgilanadi.

4.59-rasm. Temir yo’l kesishmasida qatnov qismiga yo’l belgi chiziqlarini chizishga misol
Avtomobil yo’llari kesishgan joyni turli darajada belgilanishi to’g’ri va buriladigan oqimlarni aniq ajratishga, oqimni ohista ajralishi va birikishiga, burilishiga yordam beradi, haydovchiga yo’nalishni ma’lum qilib vaqtida boshqa polosaga o’tish imkonini beradi.
Belgilash vaqtida to’liq bo’lmagan yechimlarda oqimlar kesishadigan, chap va o’ng tomondagi yo’ldan kelayotgan oqimlar birlashadigan joylarga alohida e’tibor qilish kerak. Turli darajadagi kesishish joylarida ishlatiladigan belgilash chiziqlari va ularni ishlatish usullari yuqoridagidek bo’ladi.