4. 1-mavzu: strategik loyihalarni boshqarishning asosiy tushunchalar mashg’ulot rejasi

4.1-mavzu: STRATEGIK LOYIHALARNI BOSHQARISHNING ASOSIY TUSHUNCHALAR
Mashg’ulot rejasi:

1. 
   Loyihani boshqarishning asosiy atamalari
   
2. 
   Loyiha ishtirokchilari
   
3. 
   Tuzilish va loyihalarni boshqarish funksiyalari
   
4. 
   Rejalashtirish jarayonining asosiy tartib-qoidalari (proseduralari)
   

4.1. Loyihani boshqarishning asosiy atamalari
Loyihani samarali amalga oshirish barcha boshqaruv jarayonlarini izchil amalga oshirishga asoslangan. Loyiha boshqarish jarayoni oʻlchovli natija beradigan harakatlar toʻplami sifatida aniqlanishi mumkin.
L oyiha boshqarish jarayoni sub’yektlar va boshqaruv ob’yektlari oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri va teskari munosabatlarni shakllantiradi. Loyiha boshqaruvi sub’yektlari loyihaning asosiy ishtirokchilari sifatida aniqlanadi va ob’yektlar loyiha, bir-biri bilan bogʻliq boʻlgan bir qator loyihalar, loyihaga yoʻnaltirilgan korxonalar, shuningdek, loyiha aylanishining bosqichlari hisoblanadi. Barcha loyiha faoliyati vaqt va makonda bir-biriga bogʻliqdir. Biroq, loyihaning fazalari va bosqichlarini mantiqiy va vaqtinchalik ketma-ketlikda aniq taqsimlash deyarli mumkin emas. Tegishli muammolar loyihada ishlayotgan mutaxassislarning tajribasi, bilimlari va san’ati yordamida hal etiladi.

Loyihaning paydo boʻlishi va uni tugatish paytidagi vaqt oraligʻi loyiha aylanishi deb ataladi (ular "loyihaning hayot aylanish jarayoni" deb ham nomlanadi).

Loyihaning hayot aylanishi - bu loyiha ishlarini moliyalashtirish va tegishli qarorlar qabul qilish muammolarini oʻrganish uchun dastlabki tushunchasi.
Har bir loyiha, uni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan murakkablik va ish hajmidan qat’i nazar, uzining rivojlanishida muayan holatlarni oʻtadi (boshidan kechiradi): "loyiha endi yoʻq" boʻlgan paytdagi holatdan "loyiha hali tayyor emas" boʻlgan holatgacha.
Ishbilarmonlar uchun, loyihaning boshlanishi, uni amalga oshirish boshlanishi va uni amalga oshirishga mablagʻ sarflash bilan bogʻliq.
Loyihaning oxiri oʻlaroq quyidagilar boʻlishi mumkin:
- ob’yektlarni ishga tushirish, ularning ishga tushirilishi va loyihaning natijalaridan foydalanish;
- loyiha xodimlarini boshqa ishga joylashtirish;
- koʻrsatilgan natijalar bilan erishilgan natijalar;
- loyihani moliyalashtirishni tugatish;
- original reja (modernizatsiya) bilan koʻzda tutilmagan loyihaga katta oʻzgarishlar kiritish boʻyicha ishlarning boshlanishi;
- loyiha ob’yektlaridan foydalanishni tugatish.
Odatda, loyiha ustida ishlashni boshlash haqiqati va uni tugatish haqiqati rasmiy hujjatlar bilan rasmiylashtiriladi. Loyihani amalga oshiradigan holatlar fazalar(bosqichlar) deb nomlanadi.
Loyihani amalga oshirish jarayonini taqsimlashda universal yondashuv yoʻq. Shuning uchun, amalda, loyihani bosqichlarga boʻlinish juda xilma-xil boʻlishi mumkin - agar bunday boʻlinish faqatgina ba’zi muhim nazorat nuqtalarini ("muhim bosqichlar") namoyon etsa, oʻtishi davomida qoʻshimcha ma’lumotlarning koʻrib chiqilishi va loyihani ishlab chiqishning mumkin yoʻnalishlari baholanadi.
Oʻz navbatida, har bir tanlangan faza (bosqich) keyingi bosqichning (bosqichlar, pastki bosqichlar) va boshqalarning fazalariga (bosqichlariga) boʻlinishi mumkin.
Masalan, metropolitenning qurilishi, neft va gaz konlarini ishlab chiqish va boshqalar kabi juda katta loyihalarga nisbatan qoʻllaniladigan bosqichlarning soni va ularni amalga oshirish bosqichlari koʻpaytirilishi mumkin.
Katta loyihalarda qoʻshimcha bosqichlarni qazib olish ushbu ob’yektlarning (10-15 yillar) qurilishining uzoq davom etishi bilan emas, balki loyihada ishtirok etayotgan tashkilotlarning harakatlarini yanada yaxshiroq muvofiqlashtirishga ham bogʻliqdir.