4-Amaliy. Mavzu: Parhez taomlar tayyorlash. Tushlik uchun dasturxon tuzash. Mastava tayyorlash

AMALIY MASHG'ULOT. Parhez taomlar tayyorlash.
Diabetlarga tavsiya etiladigan ayrim parhez taomlarni tayyorlanishi quyida keltirilgan:
Frikadelka: kerakli masalliqlar: 75 g go'sht, 2 bo'lak bug'doy noni, 1 ta tuxum, 1 osh qoshiq sariyog', 100 g bulyon, 0,5 choy qoshiq tuz.
Tayyorlash jarayoni: go'sht va non go'shtqiymalagichdan chiqariladi, tuxum, sariyog', tuz solinib, kotletlar uchun massa tayyorlanadi. Kichik kotletchalar yasab, qasqonda (bug'da) 30 daqiqa pishirib olinadi.
Teftel: kerakli masalliqlar: 120 g go'sht, 2 bo'lak oq non, 0,5 stakan sut, 50 g dan smetana va guruch, 1 choy qoshiq un, 1 osh qoshiq sariyog', ko'kat, tuz.
Tayyorlash jarayoni: go'shtni 2 marotaba qiymalagichdan chiqariladi. Nonni sutga botirib, ortiqchasini biroz siqib olinadi, non qiymaga qo'shib, yana bir marta qiymalagichdan o'tkaziladi. Qiymadan dumaloq koptokchalar yasab tovaga solinadi, ustidan smetana quyib, duxovkada 30 daqiqa pishirib olinadi. Guruchni eziltirib pishirib, garnir sifatida tortiladi. Tuzi ta'bga ko'ra solinadi. Taom ustidan eritilgan sariyog' quyiladi va mayda to'g'ralgan ko'kat sepiladi.
Parhez palov: kemkli masalliqlar: 250 g tovuq go'shti, 4-5 dona qizil sabzi, 1 dona piyoz, 300 g suv, 400 g guruch, 1 choy qoshiqda tomat pas- tasi, ta'bga ko'ra tuz.
Tayyorlash jarayoni (1-rasm):

1. 
   Qozonga ozgina suv quyib, go'sht solinadi, qaynab chiqqach, ajralib chiqqan ko'pigi olinadi va olovni pasaytirib, qozon qopqog'ini yopib pishi- riladi.
   
2. 
   Go'sht pishgunga qadar, sabzi va piyozni mayda qilib to'g'rab, tayyorlab olinadi va qozonga tomat pastasi bilan birga solinadi. Sabzi chala pishgunga qadar, qozon qopqog'i yopib dimlab qo'yiladi.
   
3. 
   Keyin suv quyib, oddiy palov qanday tayyorlansa, shu tarzda pishirib olinadi.
   
4. 
   
   a) b) d)
   1-rasm. Parhez palovni tayyorlash jarayoni.
   
   Katta likopchaga suzilib, dasturxonga tortiladi.
   

Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar

1. 
   1. Insonlarga nima uchun parhez taomlar tavsiya etiladi?
   
2. 
   2. Davolashda necha xil parhez taomlari ishlatiladi?
   
3. 
   3. Nima uchun barcha parhez taomlariga na'matak qaynatmasi kiritilgan?
   
4. 
   4. Parhezli ovqatlanishda mahsulotlarga ishlov berishning qanday yo'llari bor?
   
5. 
   5. Diabetlarga qanday parhez taomlari tavsiya qilinadi?
   
6. 
   6. Diabetlar uchun frikadelka taomi qanday tayyorlanadi?
   
7. 
   7. Teftel taomiga kerakli masalliqlar va uni tayyorlash jarayonini aytib bering.
   
8. 
   8. Diabetlar uchun palov qanday tayyorlanadi?
   
9. 
   9. Palov uchun qanday masalliqlar kerak?
   

har bir taomning tortilishidan oldin berilishi qabul qilingan qoidalardan hisoblanadi.

Stollar servirovkasida ishlatilgan dasturxon va salfetkalarning ko'rinishi insonni did bilan dasturxon tuzashga ilhomlantiradi.
Dasturxon va sochiq foydalanishiga qarab ikki xil bo'ladi: kundalik va bayram tadbirlari uchun. Kundalik dasturxon va sochiqlar rangli, bayram tadbiri uchun esa och rangli bo'lishi mumkin. Shuning uchun xona jihozlariga mos dasturxon va sochiqlarni o'zimiz tikishimiz mumkin, ya'ni


stol o'lchamidan 40-50 sm uzunroq bo'lgan gazlama olinib, uning chetki qismlarini bukib tikish, chetlaridan popiltiriq hosil qilib, uni tugib qo'yish, dasturxon chetki qismlariga rangli gazlamadan bezak sifatida ma'lum bir enlikda to'rt tomonidan hoshiya Salfetkalarni taxlash usullari. bostirib tikish yoki dasturxonning chekka qismiga mag'iz bilan ishlov

2-rasm. Tushlik uchun dasturxon tuzash.
berish mumkin. Xuddi shu tarzda sochiqlarni ham tikish va ularni stol ustiga chiroyli qilib, turli shakllarda: yelpig'ichsimon, uchburchak shaklda, gullar ko'rinishida taxlab qo'yish mumkin.
Rangli sochiq-dasturxon komplekti har kuni foydalanish uchun qu- lay hisoblanadi. Yuvish va dazmollashdan keyin qolishi mumkin bo'lgan, ko'rinadigan dog' izlari va yirtilgan sochiq-dasturxonlardan foydalanmas- likka e'tibor berish kerak. Shuning uchun dasturxon va yakka sochiqlardan foydalanganda qo'shimcha qog'oz salfetkalarni ham stol ustiga qo'yish tavsiya etiladi (2-rasm).
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar

1. 
   Yaxshi tuzalgan dasturxon qanday xususiyatlarga ega?
   
2. 
   Dasturxon va salfetkalarni nimalarga qarab tanlash kerak?
   
3. 
   Dasturxon tuzash qanday ketma-ketlikda amalga oshiriladi?
   
4. 
   Dasturxonga likopcha va oshxona asboblari qanday joylashtiriladi?
   
5. 
   Salfetkalarni taxlashning qanday usullari bor?
   
6. 
   Dasturxonning qirqimlariga qanday ishlov berish mumkin?
   
7. 
   Tushlik dasturxon qanday tuzaladi?
   

O'zbek milliy suyuq taomlarini tayyorlash texnologiyasi
Suyuq taomlar tarkibidagi hid va ta'm beruvchi moddalar oshqozondan shira ajralishiga, ishtahani ochishga yordam beradi va shu tufayli o'zidan keyin iste'mol qilingan quyuq taomlarning hazm bo'lishini osonlashtiradi. Suyuq taomlar mineral moddalarning asosiy manbayi hisoblanadi. Ular tarkibida suyuqlik ko'p bo'lib, organizmning suvga ehtiyojining 15-25% ini qondiradi. Suyuq taomlar tayyorlash texnologiyasiga, tortilish haroratiga, suyuqlik asosiga ko'ra bir necha turga bo'linadi.
Tayyorlash texnologiyasiga ko'ra suyuq taomlar: xushxo'r suyuq ovqatlar, tiniq sho'rvalar, quyuq sho'rvalar, sutli sho'rvalarga bo'linadi.
Haroratiga ko'ra sho'rvalar: issiq (75°-80°) va sovuq (12°-14°) tortiladi. Sovuq sho'rvalar, asosan, jazirama yoz oylarida tortiladi.
Suyuqlik asosiga ko'ra bulyonda tayyorlangan, sutda tayyorlangan,
meva va sabzavotlar qaynatmasida tayyorlangan bo'ladi.
Suyuq taomlar, asosan, bulyonda tayyorlanadi. Bulyon deb, hayvon- larning suyak va go'shti, parranda go'shti yoki baliqni suvda qaynatilganda hosil bo'lgan quruq sho'rvani va mahsulotdan suvga o'tgan moddalar majmuasiga aytiladi.
Bulyonni tayyorlash uchun go'shtning suyaklarini chopib, qozonga solinadi, ustidan suv quyiladi va miltillatib qaynatiladi. Pishirish jarayonida yuzidan yog' va ko'piklari bir necha marta suzib olinadi. Bulyonga masalliqlarni xomligicha, dimlangan yoki avval suvda bir qaynatib olingan holda solinadi. Yangi karam, kartoshka, don mahsulotlari, makaron mahsu- lotlarini faqat xomligicha solinadi. Lavlagi, tuzlangan karam avval dimlab, keyin solinadi. Piyoz, sabzi, tomat o'simlik yog'ida jazlanib solinadi. Sabzavotlarni jazlash muhim ahamiyatga ega. Birinchidan, piyoz tarkibidagi efir moylari yog'da yaxshi erib, sho'rvaga yoqimli hid va ta'm beradi. Ikkinchidan, sabzi, tomat tarkibidagi rang beruvchi karotin moddasi erib, yog'ga o'tadi va sho'rvaning rangini qizartiradi.
Perlovka yormasi bir qaynatib olinib, so'ngra solinadi. No'xat esa 5-6 soat ivitib qo'yib solinadi.
Qaynayotgan bulyonga masalliqlarni bir vaqtda pishadigan tartibda solish kerak. Masalan, sho'rvaga har bir masalliq solingandan so'ng tezroq qaynatilib, so'ngra past olovda miltillatib qaynatiladi, shunda hid beruvchi moddalar suv bug'i bilan chiqib ketmay sho'rvada saqlanib qoladi.
Xushxo'r sho'rvalar pishishiga 5-10 daqiqa qolganda, tuz, lavr yaprog'i, mayda murch solinadi. Milliy suyuq taomlar chinni kosalarda, yuziga ko'katlar (ukrop, kashnich, rayhon) sepilib, yog'och qoshiqlar bilan birga beriladi. Suyuq taomning turiga qarab alohida idishda qatiq berish ham mumkin.
Xushxo'r sho'rvalar tayyorlashdagi ishning tartibi:

2. 
   Qaynayotgan bulyonga sho'rvaning asosiy masallig'i solinadi.
   
3. 
   Qaynab chiqqanidan so'ng past olovda qaynatiladi.
   
4. 
   Jazlangan sabzavotlar solinadi.
   
5. 
   Sho'rva pishishiga 5-10 daqiqa qolganida dorivor va ziravorlar solinadi.
   
6. 
   Tayyor sho'rva 5-10 daqiqa sovitiladi va dasturxonga tortiladi.