4-ma’ruza 9-bob. Mahsulot ishlab chiqarish va davr xarajatlari tahlili

Asosiy vositalarni amortizatsiyasi, ularni saqlash va ishlatish xarajatlarining omilli tahlili modellari

Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar bo’yicha
Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar	Ta‘sir etuvchi omillar	Omillar ta'sirining hisob- kitobi
Amortizatsiya (eskirish)	Asosiy vosita (nomoddiy aktiv)larning balans qiymati (OS) va amortizatsiya normalarining (NA) o‘zgarishi	A = OS^NA AAos = AOS^NAO AAna = AOS1-ANA
Yoritish, isitish, suv ta'minoti va boshqa xarajatlar	Iste'mol qilingan xizmatlar miqdori (K) va qiymatining(S) o‘zgarishi	M = K •S AMk = AK^Ts0 AMts = KrATs
Asosiy vositalarning joriy ta'mirlash xarajatlari	Ishlar hajmi (V) va qiymatining (Ts) o‘zgarishi	ZR = V^Ts AZRv = AV^Tso AZRts = Vi-ATs
Yengil avtomobillarni saqlash xarajatlari	Yengil avtomobillar soni (KM) va bitta mashinani saqlash xarajatlari (ZS) o‘zgarishi	Z = KM^ZS AZkm = AKM^ZSo AZzs = KMrAZS

6. 
   Ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlar tannarxini tahlili
   

Ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulot tannarxini tahlili tahlilda eng murakkab, qiyin va ko‘p mehnat talab qiladigan jarayon hisoblanadi. Uning buxgalteriya xizmati xodimlari mehnat sig‘imidagi hajmi ham eng yuqori normani tashkil etadi.
Mahsulot (ish, xizmat)larning tannarxi - ishlab chiqarishning eng muhim samaradorlik ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Ishlab chiqarishning muhim samaradorlik ko‘rsatkichi bu ishlab chiqarish tannarxicir. Korxonaning moliyaviy natijasi va moliyaviy ahvoli avvalo ushbu samaracorlik ko‘rsatkichiga bog‘liqcir.
Xarajatlar boshqarish tizimining samaracorligi avvalo ularni tahlil etishni tashkil etilganligiga bog‘liq. O‘z navbatica bu quyicagilarga bog‘liq:

• 
  korxonaca qo‘llanilayotgan hisob shakli va usullariga;
  
• 
  hisob ishlarining avtomatlashtirish carajasiga;
  
• 
  operatsion xarajatlarni rejalashtirish va normalash holatiga;
  
• 
  soatlik, kunlik, dekadalik, oylik xarajatlar yuzasidan hisobotlarning shakllantirilganlik holatiga;
  
• 
  real holat va natijani chuqur tahlil qilishda malakali mutaxassislarning mavjudligiga va h.k. omillarga bog‘liq.
  

Ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlar tannarxi tahlili obyekti sifatida quyidagilar tarkiblanadi:

• 
  ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotning to‘liq tannarxi va xarajat elementlari bo‘yicha tahlili;
  
• 
  bir so‘mlik ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotga to‘g‘ri keladigan xarajat tahlili;
  
• 
  alohida tur mahsulotlarning ishlab chiqarish tannarxi;
  
• 
  xarajatlarning alohida moddalari bo‘yicha tahlili;
  
• 
  javobgarlik markazlari bo‘yicha tahlili.
  

9.18-jadval