4-mavzu. Jahon valyuta tizimi va uning rivojlanish bosqichlari Reja: Jahon valyuta tizimi va uning asosiy funktsiyalari

 

Bretton-Vuds tizimining inqiroz sabablari

AQSh iqtisodiyotining berqarorligi va u bilan bog‘liq ziddiyatlarning rivojlanishi. 1967 yilda iqtisodiy o‘sishning pasayishi bilan sodir bo‘lgan valyuta inqirozining boshlanishi.

Inflyatsiyaning kuchayishi jahon narxlari va kompaniyalarning raqobatbardoshligiga salbiy ta’siri ko‘rsatdi hamda “issiq” pullarning spekulyativ ko‘chishini rag‘batlantirdi. Turli mamlakatlarda inflyatsiyaning turli sur’atlari valyuta kurslari dinamikasiga ta’sir ko‘rsatdi, pullarning xarid qobiliyatini pasayishi esa kurslarning keskin o‘zgarishiga sharoit yaratdi.

1970 yillarda spekulyativ operatsiyalar mamlakatlar o‘rtasidagi “issiq” pullar harakatini tezlashtirgan holda valyuta inqirozini yanada kuchayishiga sabab bo‘ldi. “Issiq” pullarning shiddatli oqimi ko‘rinishidagi dollar ortiqchaligi bir mamlakatdan boshqasiga kirib kelishi valyuta bozorlarida keskin o‘zgarishlarni keltirib chiqardi. Shuningdek, mazkur davrda milliy to‘lov balanslarida beqarorlik holati kuchaydi. Bitta mamlakatdagi surunkali taqchillik (ayniqsa AQSh, Buyuk Britaniya) va boshqalaridagi (Germaniya, Yaponiya) ijobiy qoldiqning yuzaga kelishi valyuta kurslarining keskin tebranishini kuchaytirdi.

1970 yillarda spekulyativ operatsiyalar mamlakatlar o‘rtasidagi “issiq” pullar harakatini tezlashtirgan holda valyuta inqirozini yanada kuchayishiga sabab bo‘ldi. “Issiq” pullarning shiddatli oqimi ko‘rinishidagi dollar ortiqchaligi bir mamlakatdan boshqasiga kirib kelishi valyuta bozorlarida keskin o‘zgarishlarni keltirib chiqardi. Shuningdek, mazkur davrda milliy to‘lov balanslarida beqarorlik holati kuchaydi. Bitta mamlakatdagi surunkali taqchillik (ayniqsa AQSh, Buyuk Britaniya) va boshqalaridagi (Germaniya, Yaponiya) ijobiy qoldiqning yuzaga kelishi valyuta kurslarining keskin tebranishini kuchaytirdi.

Bretton-Vuds tizimi tamoyillarining jahon maydonida kuchlar nisbati o‘zgarishiga nomuvofiqligi.

• 
  Bretton-Vuds tizimi tamoyillarining jahon maydonida kuchlar nisbati o‘zgarishiga nomuvofiqligi.
  
• 
  TMKlarning valyuta sohasidagi roli: TMK turli valyutalardagi yirik miqdordagi qisqa muddatli aktivlarga ega bo‘ladi, mazkur aktivlar ular faoliyat ko‘rsatayotgan mamlakatlar markaziy bankining valyuta zahiralaridan ham ortiq bo‘lishi mumkin. Ushbu mablag‘lar milliy nazoratdan chiqishi va oqibatda foyda ko‘rish maqsadida valyutaviy spekulyatsiyalarda ishtirok etishi mumkin.