4-mavzu: ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarining asosiy funksiyalari tayanch iboralar

Ma’lumotlar bazalari tillarini qо‘llash.

Ma’lumotlar bazasi dunyosi tobora yagona bo’lib bormoqda. Bu jarayon har xil kompyuter muxitlarida faoliyat ko’rsatuvchi axborot tizimlarini yaratishda qo’llanuvchi yagona standart til yaratishni talab qildi. Standart til bir buyruqlar to’plamini bilgan foydalanuvchilarga ularni shaxsiy kompyuter tarmoq ishchi stantsiyasi yoki kompyuterda ishlashlaridan qat’iy nazar ma’lumotni yaratish, izlash va uzatishga imkon beradi.

Ma'lumotlar bazalari uchun dasturiy ta'minot ishlab chiqaruvchi eng katta kompaniy. Oracle 1977 yilda AQShda yaratilgan bo’lib, bosh qarorgohi Redvud (Kaliforniya)da joylashgan. Kompaniya tarixan o’zining ma'lumotlar bazalarini boshqarish tizimlarining faoliyati uchun ishchi stansiyalari asosida server platformalarini yaratishga qaratilgan. Oracle kompaniyasining relyasion ma'lumotlar bazasi keyinchalik soha standartiga aylangan SQL tilini qo’llovchi birinchi ma'lumotlar bazasi bo’lgan. Kompaniya baza kompyuterlari, ishchi stansiyalari va shaxsiy kompyuterlar, ularni tarmoqqa qo’shish, axborot resurslarini yaratish va taqdim etish uchun dasturiy ta'minotni ishlab chiqaradi.
Ikki xil SQL mavjud: Interaktiv va Joylashtirilgan. Ko’p xollarda ikkala forma bir xil ishlaydi, lekin ikki xil foydalaniladi:
Interaktiv SQL ma’lumotlar bazasi o’zida faoliyat ko’rsatadi va bo’yurtmachi foydalanishi uchun chiqish xosil qilish uchun ishlatiladi. SQL bu formasida, siz buyruq kiritsangiz, u darov bajariladi, va siz darxol natijani(agar u mavjud bo’lsa) ko’rishingiz mumkin.
Joylashtirilgan SQL boshqa tilda yaratilgan dasturga joylashtirilgan SQL buyruqlardan iborat.
SQL Interaktiv, va joylashtirilgan formalarida ko’p sonli guruxlar yoki subbo’limlar mavjud. Ular ANSI tomonidan e’tiborga olingan va kontseptual darajada foydali, lekin ko’pchilik SQL dasturlar ularni alohida qayta ishlamaydi, shuning uchun ular aslida SQL buyruqlarining funktsional kategoriyalaridir.
Relyatsion MBBT asosiy komponentalari
MBBT quyidagi komponentalar tashkil topadi:
● Jadvallar;
● Sо‘rovlar;
● Formalar;
● Hisobotlar;
● Boshqaruvchi dasturlar.

4.6-rasm.Relyatsion ma’lumotlar bazasiga doir misol

Tarkibiga mualliflar, kitoblar va ularni joylashish jadvallari va bu jadvallar orasidagi

bog‘lanish о‘rnatilgan ma’lumotlar bazasi yarating.
Jadvallar quyidagi sxemalar bilan berilgan:
● Mualliflar (muallif_kodi, familiyasi, ismi, sharifi) ;
● Kitoblar (kitob kodi, nomi, kitob muallifi, ismi, sharifi);
● О‘rni (о‘rin kodi, kitob nomi, shkaf №, polka №).

4.7-rasm. Shaxsiy ma’lumot baza tizimi

4.8-rasm. MBBT uch bо‘g‘inli tizimi

4.9-rasm MBBT uch bо‘g‘inli tizimi