4-mavzu: ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarining asosiy funksiyalari tayanch iboralar

4.3.Tezkor xotirani buferli boshqarish.

Operatsion tizim kompyuter ishga tushurilishi bilan yuklanuvchi dastur bо‘lib, bu dastur foydalanuvchiga shaxsiy kompyuter bilan muloqot qilish vositasi bо‘lib xizmat qiladi, uning barcha qurilmalari ishini boshqarish imkonini beradi. Operatsion tizim yordamida tezkor xotiradan foydalanish, disklardagi ma’lumotlarni о‘qish, yoki axborotlarni disketlarga yozish, amaliy dasturlarni ishga tushurish va shu kabi turli ishlarni amalga oshiradi. Bundan tashqari quyidagi ishlarni ham amalga oshiradi:

- disketlarni turli xilda formatlash;
- disketlarda fayllarning joylashish jadvalini tashkil etish, ularni joylashtirish ishlarini, masalan nusxa olish jarayonlarini kuraylik . Nusxa olish dasturi ishi vaqtida bir necha о‘nlab maxsus vaziyatlarga duch kelinishi mumkin, masalan axborotlarni о‘qish yoki yozishdaga xatolik (disketdagi kerakli axborot joylashgan ba’zi yо‘llarning ishdan chiqishi), disk yurituvchilarning ishga tayyor emasligi, (disk о‘z о‘rnida emas), nusxa olinayotgan fayl uchun diskda joy yо‘qligi va h.k. Ana shu vaziyatlardan chiqish ishlarini bajarish va foydalanuvchiga bu xaqida kerakli xabar berib borishi kerak.
Shunday qilib, operatsion tizimning asosiy vazifasi foydalanuvchini uning bajarishi va umuman bilishi ham kerak bо‘lmagan ana shu zerikarli xamda juda murakkab ishlardan xolis etish, kompyuter bilan muloqot qilishda qulayliklar yaratishdir.
Axborot almashuv tizimlari. Axborot almashuv tizimi xizmat ko’rsatishning yangi turi hisoblanib, elektron xotiralar orqali ma'lumot almashish jarayonini avtomatlashtirilgan holda amalga oshiradi. Bu tizim elektron aloqaning bir ko’rinishi bo’lib, matnli ma'lumotlarni abonentlar o’rtasidagi almashuvini ta'minlaydi. Har bir xabar xususiy xotiralarda saqlanadi va avtomatik tarzda tizimlar o’rtasida almashinadi.
Foydalanuvchi harflar dastasi, displey, bosgich va boshqa qurilmalar yordamida matnli ma'lumotlarni uzatadi va qabul qiladi. Bunda matnlar turli muharrirlar yordamida tahrirlanishi mumkin. Tegishli ma'lumotlar bilan bog’lanishda maxsus qoida va qurilmalar ishtirok etadi. Bu jarayon interfeys buferi, xotira buferi va ma'lumotlarni uzatish apparati orqali boshqariladi (1.30-rasm).
Teletekst tizimida har bir xabar 2400 bitG’sek tezlikda uzatiladi. A4 o’lchamli qog’ozlarda 1500 belgi joylashadi. Har bir belgi 8-razryadli raqamlar bilan shifrlanadi va sahifa 5 sek. ichida uzatiladi.

4.3-rasm. Teletekst tizimining tuzilishi.

Teletekst tizimi matnli ma'lumotlarni televizor signallari bilan bir qatorda uzatishga mo’ljallangan. Har bir televizion signal o’rtasida ma'lum bir vaqt bo’sh qoladi. Ana shu vaqt oralig’ida 36 KbitG’sek tezlikda tegishli ma'lumotlar uzatiladi. Telemarkazda kelayotgan ma'lumotlar ajratiladi va yuborilayotgan xabar vaqt oralig’ida qayta takrorlanadi. 4.4 -rasmda teletekst tizimining ko’rinishi tasvirlangan.

4.4-rasm. Teletekst tizimining tuzilishi.

Matn ko’rilayotgan vaqtda televizor tasvirlari ko’rinmaydi. Teletekst tizimi yordamida oynoma va ro’znomalardan olingan maqolalar uzatilishi mumkin.

• 
  Ma’lumotlar almashuvi - WINDOWS dasturlararo ma’lumotlar almashuviga ega. Bu maxsus Clipboard (ma’lumotlar buferi), yoki DDE (ma’lumotlarning dinamik almashinuvi , ya’ni boshqa dastur natijalaridan foydalanish), yoki OLE (ma’lumotlarni ulash yoki bog‘lash) yordamida amalga oshiriladi.
  
• 
  Clipboard Viewer - buferdagi ma’lumotlarni kо‘rish
  
• 
  FAR Manager, keyinchalik FAR, dasturining muallifi — Yevgeniy Roshal (Rossiya). Ushbu dasturning interfeysi NC juda о‘xshash bо‘lib, lekin faqatgina Windows tizimida ishlash uchun mо‘ljallangan. FAR dasturi maxsus dastur-kliyent FTP bilan ishlashga mо‘ljallangan va tekst redaktori bevosita buferdagi ma’lumotlarni о‘qiy olish imkoniga ega. Kataloglarga qо‘shimcha izoxlar berish imkoni ham mavjud.
  
• 
  Bu dastur fayllar va direktoriyalar bilan asosiy amallarni: qidirish, nusxa kо‘chirish, qayta nomlash,о‘chirish kabilarni soddaroq,qulayroq va yaqqol bajaradi.
  
• 
  Shunday qilib,FAR operatsion tizim vazifalarni bajaradi va uning imkoniyatlarini kengaytiradi.Operatsion tizimning buyruqlari bilan to’g’ridan-to’g’ri FAR dan chiqmasdan turib ishlash mumkin.
  
•