4-mavzu. Noruda materiallar konlari. Sifatli ko‘tarmalarni ko‘tarishda transport vositalari Reja

4.3-rasm. Qoyatosh gruntili karerni qazish
1 – burg‘ilash dastgoxi; 2 – yuzpana chetlanishi; 3 – grunt qazib olinadigan chetlanish

Odatda, xar bir ekskavator uchun uch zaboy mavjud bo‘lib, ularda ishlar quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi: birinchi zaboyda burg‘ilash xamda portlatishga tayyorlash, ikkinchi zaboyda – jinsni terib olish, uchinchi zaboyda – zaboyni tozalash amalga oshiriladi.

CHiqiq joyning balandligi geologik shart-sharoitlarga, burg‘ilashning maqsadga muvofiq chuqurligiga va ekskavatorning ish ko‘rsatkichlariga bog‘liq bo‘ladi.
Bir ekskavatorning ish fronti uzunligi L_z ekskavator uchun kamida 10-15 kunga mo‘ljallangan ish xajmidan kelib chiqib tayinlanadi:


P_sut T
L_z   , (4.6)
F

bu erda P_sut – ekskavatorning bir sutkalik ish unumdorligi; T - ekskavatorning bir zaboydagi ish vaqti, sutka xisobida; F – zaboy maydoni, m².

Karerda ishlash paytida vertikal quduqlar qazish odatda zarbdor-sim arqonli yoki zarbdor-aylanuvchi dastgoxlar yordamida amalga oshiriladi. Mayda quduqlardan ko‘ra, bir-biridan uzoqro= masofada joylashgan katta (diametri 200-300 mm bo‘lgan) quduqlar qazigan ma’qul. Bu xolda portlatilgan jinsning 1 m³ ga to‘g‘rikeladigan burg‘ilash xajmi va vaqti kamroq bo‘ladi.
Toshlarning eng katta o‘lchamlari d_k quyidagi formula bo‘yicha aniqlangan qiymatlardan orti= bo‘lmasa, ekskavatorning transportga tosh yuklashdagi ish samaradorligi oshadi:


d_k  0,8 ³q , (4.7)

bu erda q – ekskavator cho‘michining sig‘imi, m³.

Biroq, portlashdan keyin portlatilgan jins xajmining 5-25% miqdorida nogabarit toshlar olinadi.
Nogabarit toshlarni perforatorlar bilan quduqlarni 0,20-0,25 m chuqurlikda qazish orqali burg‘ilashga va ularni tanaffuslar yoki smena almashuvi paytida portlatishga to‘g‘rikeladi. Kichikroq xarsangtoshlarni yopishtirma zaryadlar bilan maydalash lozim.

3.