4-mavzu: Rejalashtirishning mohiyati. Rejalashtirish va uning mazmuni, maqsadi, vazifalari

3. Biznes reja va uni tuzish zaruriyati.

Rejalashtirish butun faoliyatni tartibga solish jarayoni bo’lib, tadbirkorlik sub’ektlari-ning kelajakdagi harakatlarini aniqlash, asoslash, belgilash, izohlash, nazorat etishga xizmat qiladi. U tadbirkorlik sub’ekti tomonidan belgilangan davr mobaynida bajarilishi zarur bo’lgan vazifalar aniqlashtirilgan rejalarda o’z aksini topadi.

Demak, bunday jarayon natijalari aks ettiriladigan hujjat reja yoki biznes-reja bo’lib hisoblanadi. Reja-bu mo’ljallangan maqsadga erishishni ta’minlaydigan o’zaro muvofiqlashtirilgan harakatlar, ishlar, vazifalar va ularni bajarish tartibi, izchilligi, muddatlari, sarf-harajatlari batafsil aniqlangan va aks ettirilgan hujjatdir.

Tadbirkorlik faoliyatini rejalashtirish biznes-reja ishlab chiqish jarayonidan iborat bo’ladi. Biznes- reja faoliyatning barcha turdagi rejalarini - strategik va operativ rejalar, umumiy, xususiy va alohida rejalar, qisqa, o’rta va uzoq muddatli rejalarni o’z ichiga oladigan rejalar majmuyidir.

Bizne-reja tadbirkorlik sub’ektining o’sib borish istiqbollarini ta’minlash, bozordagi mavqeyini ko’tarish, yangi mahsulotni o’zlashtirish va ishlab chiqarish, yuksak natijalarga erishish yo’llarini aniqlash va tanlashga xizmat qiladi. U tadbirkorga quyidagi masalalarda yordam beradi:

• 
  tadbirkorlik faoliyatining aniq yo’nalishi va turlari, maqsadli bozori va u yerda o’rnini aniqlash;
  
• 
  qisqa va uzoq muddatli maqsadlarini belgilash hamda ularni ro’yobga chiqarish strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish;
  
• 
  mo’ljallangan maqsad va vazifalarni amalga oshiradigan xodimlar, ularning salohiyati va taqdirlash tartibini aniqlash;
  
• 
  ishlab chiqariladigan tovar (yaratiladigan xizmat) turlarini tanlash hamda taklif tarkibini belgilash;
  
• 
  ishlab chiqarish va sotish harajatlarini aniqlash;
  
• 
  talab va bozorni o’rganish, reklama va taqdimotlar o’tkazish, mahsulot sotishni tashkil qilish chora-tadbirlarini belgilash;
  
• 
  maqsadga erishish uchun kerakli moddiy-moliyaviy resurslarni baholash;
  
• 
  uchrashi mumkin bo’lgan xavf-xatarlarni oldindan aniqlash va ularga tayyor bo’lish;
  
• 
  o’z ishining borishini nazorat qilib borish.
  

Tadbirkor biznes-rejadan ko’proq bozordagi vaziyatni baholash va unga mos strategiyani aniqlash, investorlarni topish va jalb etish uchun foydalanadi. SHuning uchun sifatli tuzilgan biznes-reja tadbir­korlik faoliyatining samaradorligini ta’minlovchi vosita hisoblanadi. Biznes-rejaning muayyan vaqt mobaynida amal qilishi va bajarilishi investorlar va boshqa hamkorlar uchun juda muhimdir. Bizne-reja tadbirkorning biznes maqsadlarini belgilash va shu yo’nalishda rivojlanishini barqarorlashtirishga yordam beradi. U biznesni butun sikli davomida yo’naltirib turadi, tahlil qilib borish va kerakli o’zgartirishlar kiritib borish uchun asosiy vosita bo’lib xizmat qiladi.