4-mavzu: Rejalashtirishning mohiyati. Rejalashtirish va uning mazmuni, maqsadi, vazifalari

murakkablik tamoyili . Har bir korxonada turli bo'limlarning iqtisodiy faoliyati natijalari ko'p jihatdan texnologiya, texnologiya, ishlab chiqarishni tashkil etish, mehnat resurslaridan foydalanish, mehnat motivatsiyasi, rentabellik va boshqa omillarning rivojlanish darajasiga bog'liq. Ularning barchasi rejalashtirilgan ko'rsatkichlarning kompleks tizimini tashkil etadi, shunda ularning kamida bittasida har qanday miqdoriy yoki sifat o'zgarishi, qoida tariqasida, boshqa ko'plab iqtisodiy ko'rsatkichlarning tegishli o'zgarishlariga olib keladi. Shu sababli, rejalashtirilgan va boshqaruv qarorlari murakkab bo'lishi kerak, o'zgarishlar alohida ob'ektlarda ham, butun korxonaning yakuniy natijalarida ham hisobga olinishini ta'minlaydi.

Samaradorlik printsipi tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun bunday imkoniyatni ishlab chiqishni talab qiladi, chunki ishlatilayotgan resurslarning hozirgi cheklanishi hisobga olinsa, eng katta iqtisodiy samara beradi. Ma'lumki, har qanday ta'sir oxir-oqibat mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun turli xil resurslarni tejashdan iborat. Rejalashtirilgan samaraning birinchi ko'rsatkichi natijalarning xarajatlardan oshib ketishi bo'lishi mumkin.

Optimallik printsipi rejalashtirishning barcha bosqichlarida bir nechta mumkin bo'lgan alternativalardan eng yaxshi variantni tanlash zarurligini anglatadi.

Shuning uchun rejalashtirishning asosiy printsiplari kompaniyani eng yaxshi iqtisodiy ko'rsatkichlarga erishishga yo'naltiradi. Ko'plab printsiplar bir-biri bilan chambarchas bog'liq va o'zaro bog'liq. Ulardan ba'zilari bir yo'nalishda ishlaydi, masalan, samaradorlik va optimizm. Boshqalar, moslashuvchanlik va aniqlik kabi turli yo'nalishlarda.
Rejalashtirish boshqaruv va xo’jalik qarorlari qabul qilishning uzluksiz bir jarayoni bo’lib, bu jarayon davomida tadbirkorlik faoliyati va rivojlanishining maqsad va vazifalari. tadbirkorlik muhitidagi o’zgarishlarni inobatga olgan holda vaqt bo’yicha aniqlanadi va belgilanadi hamda ularni ro’yobga chiqarish uchun kerakli resurslar aniqlanadi. Tadbirkorlikda rejalashtirishning zaruriyati va ahamiyati quyidagi holatlarda namoyon bo’ladi:

• 
  tadbirkorlik g’oyasi va ishini yaxshiroq tushunish va aniqroq
  tasavvur etish;
  
• 
  tadbirkorlik g’oyasini ro’yobga chiqarishga ishonch hosil qilish;
  
• 
  ishning istiqbolini aniqlash va prognoz qilish;
  
• 
  -maqsadlarni aniq ifodalash. shakllantirish. qo’yish;
  
• 
  maqsadga erishish yo’llarini aniqlash. baholash. tanlash;
  
• 
  maqsadga erishish uchun kerakli resurslar va ularning manbalarini aniqlash;
  
• 
  resurslarni samarali taqsimlash va yo’naltirish;
  
• 
  mashul xodimlarga aniq vazifalar qo’yish;
  
• 
  ish jarayonida uchrashi mumkin bo’lgan xavf-xatarlami oldindan aniqlash va ularni bartaraf etish choralarini belgilash;
  
• 
  tadbirkorlik strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish; -olinadigan foydani samarali yo’naltirish va ishlatish;
  
• 
  ishning borishini nazorat qilib borish;
  
• 
  tadbirkorlik faoliyatini samarali tashkil etish va boshqarish.
  

Bozor iqtisodiyoti rivojianib borgan sari rejalashtirishning ahamiyati ortib, zaruriyati sezilib boradi.
Rejalashtirish tadbirkorlik faoliyati istiqbollarini chuqurroq o’rganish, qo’yilgan maqsadga erishishda kuch-g’ayratni muvofiqlashtirish va aniq yo’naltirish, ishni bo­rishini aks ettiruvchi ko’rsatkichlarni aniqlash, bozordagi kutilmagan o’zgarishlarga tayyor bo’lish rahbarlar va xodimlarning majburiyatlari va mashuliyatlarini belgilashda katta ahamiyat kasb etadi. Bizne-reja tadbirkor uchun faoliyatining strategik yo’nalishlari va maqsadlari, ularni ro’yobga chiqarish shart-sharoitlari va muddatlarini belgilash imkoniyatlarini ta’minlaydi. Ayni paytda, u tadbirkorning kundalik va moliya-xo’jalik faoliyati asosini tashkil etadi va faoliyat natijalarini muntazam nazorat qilib borish uchun muhim rol o’ynaydi. Tuzilgan rejalar esa xodimlar uchun tadbirkorlik faoliyatining boshlang’ich nuqtasi, rejalashtirish va ijrochilik intizomi uchun bazis bo’lib xizmat qiladi. Rejalashtirish tadbirkorga, korxona rahbariyatiga marketing, moliya, menejment (boshqarish) sohalarida strategiyaning variantlarini shakllantirish va sinab ko’rish, asosiy prognozlarning oqibatlarini tahlil qilish imkonini beradi.
Rejalashtirish jarayoni tadbirkor va uning xodimlarini mazkur ish­ning raqobatbardoshligiga ta’sir etuvchi aniq sharoitlar va omillarni tahlil qilishga majbur etadi. Natijada bizne-reja tuzishda ishtirok etuv­chi tadbirkor va xodimlarga har tomonlama takomillashib borish va boshqarish strategiyasini shakllantirish imkoniyatini beradi va shunday qilishga undaydi. "