4-mavzu. Ultramikroblar tuzilishi va xususiyatlari reja: Filtrlanuvchi viruslar 2

 
Oqsillar. Viruslar 50-90 % oqsil tutadi. Ularning aminokislota tarkibi boshqa 
organizmlarning 
oqsillari 
bilan 
bir 
xil. 
Viruslarlarning 
individual 
harakteri 
aminokislotalarning tarkibi, soni va ularning ma’lum ketma-ketlikda joylashinishiga 
bevosita bog’liqdir. Viruslar oqsillarining molekulyar oqirligi turlicha bo’lib, 1700 (tamaki 
mozaikasi virusi) dan 70000 (kartoshkaning x-virusi)gacha boradi. Ayrim viruslarning 
tashqi qobig’i kuchli adsorbsion xususiyatga ega. Ular eritrotsidlarda adsorbsiyalanib, 
ularni agglyutinatsiya qilishi mumkin. 
Viruslar. Uglevodlar va lipidlar. Nuklein kislotalar va oqsillardan tashqari ayrim 
viruslarda uglevod va lipidlar ham uchraydi. Uglevodlar nuklein kislota va tashqi qobiq 
tarkibida galaktoza, mannoza, metiloza va geksozalin shaklida mavjuddir. Lipidlar esa 
xolestirin, neytral efirlar va fosfatidlar shaklida uchraydi. Uglevodlarning soni va tarkibi 
turli xil viruslarda keng chegaralarda farq qiladi.
Ayrim bakteriyalarning viruslari tarkibida polikation-poliaminlar-putressin va 
spermidin tipidp aniqlangan bo’lib, ular kichik molekulyar kationlar bilan stabil virus 
zarrachalarini tashkil qiladi. 
Viruslarning hujayra bilan o’zaro ta’siri. Viruslar zararlayotgan hujayra bilan 
o’zaro munosabatida turlicha hodisalar mavjud bo’lib, ular jarayonning kechishi va oxirgi 
mahsulotning hosil bo’lishi bilan farqlanadi.
Viruslar zararlanayotgan hujayraning xususiyati va tashqi muhit omillariga bog’liq 
ravishda uning hujayra bilan ta’sirlashuvini 3 ta tipini kuzatish mumkin: 
1) Viruslarning rivojlanishi hujayrani o’ldiradi va parchalaydi. Bunday munosabatni

---

p r o d u k t i v i n f e k s i ya deyiladi va bu jarayonni chaqiruvchilarni v i r u l e n t 
l i deyiladi. 
2) Hujayralar yashab qoladi, ammo yetilgan virus zarralari hosil bo’lmaydi; buni