4. Menejmentning nazariy asoslari

---

4. Menejmentning nazariy asoslari. 
Reja: 
1. Menejmentning qonun-qoidalari va tamoyillari. Qonunlarni tatbiq etish. 
2. Amir Temurning boshqaruv tamoyillari 
3. Bozor iqtisodiyoti sharoitida O’zbekistonda davlatni boshqarish tamoyillari. 
4. Davlat boshqaruvi. 
5. Boshqaruv funktsiyalari to’g’risida tushuncha. 
6. Boshqaruv va menejment 
7. Boshqaruv (menejment)ning mohiyati va tizimi 
8. Menejmentning ilmiy yondashuvlari va tamoyillari 
9. Boshqaruv usullari 
1. Menejmentning qonun-qoidalari va tamoyillari. Qonunlarni tatbiq etish. 
Boshqaruv faoliyatining samarasini oshirish uchun amalga oshiriladigan ishlar orasida 
asosiy o’rinni boshqaruv faoliyatida qonunlarga rioya qilish egallaydi. Menejment jamiyat 
qonunlari tizimiga asoslanadi. Nazariy jixatdan tushunmay va asoslanmagan holda birorta 
boshqaruv masalasi hal etilishi mumkin emas. Boshqaruv faoliyatida qonunlardan qanchalik 
to’liq va izchil foydalanilsa, mehnat jarayoni shunchalik samarali bo’ladi. Boshqarish jarayonida 
iqtisodiy qonunlarni hisobga olmaslik jamiyat uchun kutilmagan, salbiy oqibatlarga olib keladi.
Boshqaruv faoliyatida qonunlardan foydalanish ularni bilish, tushunish, amalda o’z vaqtida 
va to’g’ri qo’llay olishga bog’liq ekan. Bu boshqaruv samaradorligini oshirishda hal qiluvchi 
omil hisoblanadi. 
Har qanday faoliyat ma’lum qonun-qoidalarga asoslanadi. Menejment ham o’z 
qonunlariga, tamoyillariga egadir. Ularga amal qilish orqali olib borilgan faoliyatgina samarali 
faoliyat bo’la oladi. Menejment faoliyatini uning qonun-qoidalarini, tamoyillarini hisobga 
olmasdan olib borish samarasizlik sari qo’yilgan qadam bo’ladi. Menejment qonunlari 
menejment fani va amaliyotining poydevorini tashkil etadi. Bu qonunlarda menejment ob’ekti va 
sub’ekti o’rtasidagi ob’ektiv, muhim, takrorlanadigan, nisbiy, turg’un, aniqlik, mohiyat bilan 
umumiy bog’lanish va aloqadorliklar o’z ifodasini topadi. Bu umumiy bog’lanish va 
aloqadorliklar ma’lum shart-sharoitlarda voqealar rivojining yo’nalishi va xususiyatini belgilab 
beradi. Bundan ko’rinib turibdiki menejment tamoyillari hamma uchun majbur bo’lgan me’yor, 
qoida, rasm-rusum, moyilliklar orqali ta’riflanishi va ifodalanishi mumkin. Menejmentning 
umumiy tamoyillari quyidagi 2-jadvalda ko’rsatilgan.
Boshqarish tamoyili deganda boshqaruv organlari va rahbarlari faoliyatining asosini tashkil 
etuvchi qonun-qoidalar tushuniladi. Boshqarish tamoyillari bu - boshqaruv amaliyotida ob’ektiv 
qonunlardan foydalanish shakllaridir. Menejment amaliyotida qonunlardan foydalanish orqali 
boshqaruv faoliyatining samaradorlikka erishishi uchun asos yaratiladi.
2-jadval 
Menejmentning umumiy tamoyillari 
№ Tamoyill
ar 
Tamoyillar izoxi 
1. Demokra
tik tamoyil 
Ommani boshqarishga keng ko’lamda jalb qilishni, ishlarning 
kengash va maslahat bilan bajarilishini talab qiladi.
2. Ierarxiya 
tamoyili 
Boshqaruvning pog’onaliligiga asoslanadi.
3. Rejalasht
i-rish tamoyili 
Boshqaruv bo’g’inlari o’rtasidagi taraqqiyot nisbatlarini aniqlaydi, 
shartnomalarning bajarilishini tashkil etadi hamda nazorat qiladi.
4. Yakkaxo
kim-lik 
tamoyili 
Boshqaruv faoliyati belgilangan shaxs tomonidan bajarilib, unga 
boshqariladigan ob’ekt, uning mol-mulki, pul mablag’lari ishonib 
topshiriladi.
5. Ilmiylik 
tamoyili 
Boshqaruv faoliyatini olib boradigan shaxs chuqur ilmiy bilimlarga 
ega bo’lishi lozim. U boshqaruv faoliyatini ilmiy asoslangan xolda olib 
borishi talab etiladi. 

---

6. Qayta 
aloqalar 
tamoyili 
Boshqaruvchi tomonidan qabul qilingan har qanday qaror 
ijrochilarga tushunarli bo’lishi hamda ular tomonidan o’z vaqtida va 
samarali tarzda bajarilishi lozim.
7
. 
Javobgarl
ik tamoyili 
Bu tamoyil, eng avvalo, menejerning javobgarligini nazarda tutadi. 
Bajaruvchanlik madaniyati past, mas’uliyatsiz rahbar korxonani yuqori 
darajadagi samaradorlikka olib bora olmaydi.