5 a 110301-Kimyo o’qitish metodikasi

 
2.12.Ayrim qoplamlarnikorroziyadan himoya qilish 
Magistral quvurlarda transport qilinayotgan gazning bosimini 
ishirish , uni har xil zarrachalardan tozalash va sovutish uchun 
komressor stansiyalari quriladi. Komressor stansiyalar quvurlar bo’ylab 
gidravlik hisoblar bo’yicha 100…150 km masofada o’rnatiladi,
komressor stansiyar ; compressor usxlari, moyliu chang ushlagich
qurilmalari; haydovchi komplektorlar; nasos bilan jihozlangan suv 
ta’minoti tarmoqlari isitish sexlari va boshqa jihozlar bilan 
jihozlangan bo’ladi. Komressor stansiyalariga qo’shimcha ravishda
CO
2
va H
2
S gazlaridan tozalash uchun, handa gazni quritish uchun 
qurilmalar foydalaniladi. Detal qisimlarini ichki korroziyadan himoya 
qilish uchun asosan zavod sharoitlarida polimer qoplamalar qoplanadi.
Bunda polimer qoplamalar yuza sirti gadir-budirligi tozaligiga talab 
qo’yiladi. Chunki gadir-budirlik katta sirtlarda botiqlik bo’yicha
korrozion jarayonlar sodir bo’lib , chiziqlarning errozion yemirilishga 
olib keldi. CO
2
vaH
2
S gazlaridan himoya qilish ingibatorlar
qo’llaniladi. Neft tarkibidagi qatlam suvlari va suvlarning mineral 
tuzlar eritmalari neft emulsiyalarning turg’inligini oshiradi va transport
qilishda jihozlarning korroziyasini keskin oshiradi. Qatlam suvlarning
asosiy tarkibiy qisimlaridan biri NaCl, CaCL
2
va MgCL
2
, shuningdek, 
Mg(HCO
3
)
2
,Ca(HCO
3
)
2
, Fe(HCO
3
)
2
tuzlari bo’lib, ular qatlam suvida

---

anionlar; (OH-, CL-, SO
4
, HCO
3
, CO
3
, Br-) va kationlar (H+, K+,Na+, 
NH+,Mg++, Ca++,Fe++, Ba++, Li++) ko’rinishlarida dissosiyalangan 
bo’ladi. Qatlam suvi tarkibida kolloidlar- SiO
2
, Fe 
2
O
3
, Al 
2
O
3
, gazlar 
–H 
2
S, CO
2
, N
2
, HCL; organik moddalar neften kislotalari va uning
tuzlari bo’lishi korroziya jarayonini mexanizmlarini o’zgartiradi.
Qatlam suvlarini qayta foydalanishda suv tayyorlash qurilmalari,
haydovchi nasoslar va quduqlar ichki korroziyasini kamaytirish uchun
ingibator qo’llaniladi. Bu muhitga kislorodning kirib olishiga yo’l 
qo’yilmaydi, O
2
ning bo’lishi korroziyani keskin oshiradi. Gardishli va
rezbali birikmalarda birikma oraliqlariga agressiv muhitni kirishi tufayli 
oralikdagi korroziya jarayoni sodir bo’ladi. Ularni korroziyadan himoya 
qilish uchun iloji boricha birikmalar zichlanadi va birikmalar 
ustidan purkash yo’li bilan qoplamalar qoplanadi. Fantan quvurlari 
tekis korroiziyaga uchraydi, armaturalari esa latsimon korroziyaga
loyiq bo’ladi. Shuningdek, zichlagich xalqalar, jumraklar latsimon 
korroziyaga tezda uchraydi. Bazi hollarda korroziya tezligi 10mm/ 
yilga yetadi. Bu elementlarni korroziyadan himoya qilish metal va 
nometall qoplamalar qo’llanishi yaxshi samara beradi.
NEFTGAZ qazib olishda kimyoviy reagentlarning qo’llanilishi.
Neftgaz qazib olish , yig’ish va tayyorlashda organik va noorganik 
kimyoviy reagentlar qo’llaniladi. Kimyoviy reagentlarning qo’llanilishi 
quduq ion qatlami tarkibi, texnologik jarayonni tashkil etish ketma-
ketligi va shu kabilarga bog’liqdir.Kimyoviy reagentlar turli 
maqsadlarda qo’llaniladi. Biz quyidagi korroziyaga qarshi himoya 
qiladigan va korroziya jarayonining sekinlashuviga sabab bo’ladigan
kimyoviy reagentlarning ko’rib chiqamiz. Korroziyaga qarshi 
himoya uchun qo’llaniladigan kimyoviy reagentlarni korroziya 
ingibitorlari, korroziya jarayonini sekinlashtiruvchi kimyoviy
reagentlarni passivatorlar deb ataymiz. Neftgaz qazib olish va 
tayyorlash tizimining keng tarqalgan turini ko’rib chiqaylik. Ulchash 
nasos neften qurilmalari stansiyalari tayyorlash qurilmasi. Neft
qudug’i haydovchi nasos suvni kon qatlami quduq stansiyasi 
tayyorlash stansiyasi tashqi suv manbayi
1. Neft qazib olishda ingibitorlar va passivatorlarning qo’llanilishi. 
1- smola- parafinlar cukindilarga qarshi kurash ; 1-diemulgatorlar; 
3- tuz chukindilariga qarshi kurash; 4- korroziya tezlgini 
kamaytirish uchun ingibitorlar. 
Smola parafin chiqindilari hosil bo’lishiga qarshi kurash uchun 
qo’llaniladigan ingibitorlar yoki smola-parafinni ketgizuvchi 

---

kimyoviy reagentlar neft quduqlarida ishlatiladi. Deemulgatorlar 
neft quduqlari va neftni tayyorlash qurilmalarida ishlatiladi. 
Deemulgatorlar qatlam suvlar va neft bilan emulsiya hosil qilib,
ularning korrozion faolligini kamaytiradi. Har xil tuzlar
chiqindilari hosil bo’lishini oldini olish uchun neft quduqlari va
kon qatlamga ingibitorlar yoki tuzlar chukindilarni haydovchi
kimyoviy reagentlar qo’llaniladi. Korroziya tezligi kamaytirish
uchun neft qudug’i, suvni tayyorlash qurilmasi, nasos stansiyasi,
suv haydovchi quduq kon qatlamiga ingibitorlar (yoki bakterisidlar) 
kiritiladi. Shuni nazarda tutish kerakki ingibitor yoki
passivator kiritilishi faqat shu kiritilgan qurilmasiga emas, undan 
keyingi jaylashgan qurilmalar uchun ham ta’sir qiladi.