5-bob. Neft- gaz konlarining zahiralari va ularning energetik sharoitlari

Tanlangan suv haydash usuli - chegara ichi suv bostirishning bir kg’rinishi bg’lib, bunda qatlam avval loyiha bg’yicha bir tekis quduqlar bilan qazib bg’linadi va uning qaerida, qanday ahvol mavjudligini bilgan holda haydovchi quduqlar tanlanadi. Natijada haydovchi quduqlar hamma erda birday bg’lmasligi, ba’zi joyda kg’proq, ba’zida ozroq bg’lishi mumkin. Bu holat qatlamning juda notekis mahsuldorligidan dalolat beradi. Demak, bu usul qatlamning zonalar bg’yicha har hil mahsuldorlik mavjudligida hamda unda diz’yunktiv uzilmalarining ta’siri katta bg’lganda qg’llanishi joizdir. Bu usul Romashkino konining chekka chegaralaridagi maydonlarini ishlatishda, Boshqirdistondagi Krasnoxolm turkum konlarini ishlatishda hamda Turkmaniston, Qozog’istonning ba’zi konlarida qg’llanilmoqdadir.
Manbali suv bostirish hamma suv haydash usullari bilan birgalikda olib borilishi mumkin. Bunda asosiy maqsad suv haydashning u yoki bu usuli qg’llanganda. ba’zi bir chekka joylarga uning ta’siri tg’laligicha etib bormasligi natija-sida g’sha joyda birmuncha neft qolib ketishi mumkin, shunda g’sha joyda g’z "burchini" bajarib bg’lgan oluvchi quduqni haydovchi quduqlarga aylantiriladi va g’sha joydagi qoldiq neftlarni oluvchi quduqlar tubiga haydash imkoni yaratiladi. Ba’zan zarurat bg’lgan hollarda qg’shimcha haydash quduqlari qazish ham mumkin. Bu usul xamma konlarda qg’llanishi mumkin, chunki suv haydash usuli bilan neft qazib chiqarishning qaerida mg’ljaldagi ishlar me’yoriga etmasa, ushbu usul bilan ularni bajarish imkoni bg’ladi.
Bosh qismdan suv haydash. SHunday qaraganda gumbazli suv haydashdan farq qilmaydi. Bunda aksariyat litologik yoki tektonik uyumlarning bosh qismidan suv haydash jarayoni boshlanadi. Bu usul Qozog’iston, Ozarbayjon, G’arbiy Ukraina kabi neftli g’lkalardagi geosinklinal zonalarga mansub neft konlarida keng qg’llanadi.
Tg’siqli suv haydash aksariyat neft-gaz yoki gazkondensat konlarini qazib chiqarishda gaz uyumini neft uyumidan ajratish va ularni alohida-alohida ishlatish maqsadida qg’llanadi. Bunda haydovchi quduqlar orqali gaz va neft g’rtasidagi haydalgan suv xaqiqatdan ham ularga tg’siq vazifasini g’taydi hamda ikkalasiga ham bosim hosil qilib beradi. Natijada biz neftli va gazli uyumlarni kg’p muddat davomida mustaqil ishlataverishimiz mumkin. Bunda gaz uyumini kg’p muddat ushlab turishga hojat qolmaydi. Bu usul muvaffaqiyat bilan chegaradan tashqari suv haydash bilan birgalikda olib borilishi mumkin.
Qatlam xususiyatlariniig bir tekis sharoitida hamda qatlam yotish burchagi katta bg’lmagan hollarda bu usuldan yaxshi natijalar olinishi turgan gap. Bu usul Volgograd viloyatidagi, Baxshetev koni G’arbiy Sibirdagi Samotlar konining A qatlamlarida va boshqa joylarda muvaffaqiyat bilan qg’llangan va qg’llanmoqda.
SHunday qilib yuqorida bayon etilganlardan quyidagicha xulosa chiqadiki, neft konlarini qazib chiqarishni loyihalashtirganda ularda qg’llanishi mumkin bg’lgan suv haydash usullarining bir necha turlari qg’llanishi mumkinligini xisobga olish kerak va ularni qg’llash mg’ljallanmog’i lozim, qg’llanishi mumin bg’lgan turlari kg’pincha ish jarayonida va iqtisodiy tadqiqotlar qilinib hamda qazib chiqarish sharoitining boshqa xususiyatlarini inobatga olgan holda qg’llana boshlashi mumkin.