5-Ma’ruza: Sanoat va xo‘jalik yo‘llari

 
Kon yo‘llari 
Kon yo„llari sanoat korxonalari konlarida, ochiq yoki yopiq turdagi karerlarida 
quriladi va foydalaniladi. Kon yo„llaridan maxsus konlarda ishlovchi texnikalar 
harakatlanadi. O„zbekistonda Navoiy, Angren tog„ metallurgiya kombinatlarida kon 
yo„llaridan foydalanishadi.
Sanoat korxonalari kon yo„llari ikki xil ko„ndalang kesimda loyihalanadi:suv 
qochirish tizimi yopiq tarzda – bordyur bilan, ochiq holatda – yo„l yoqasi bilan. 
Maydon ichidagi avtomobil yo„llari ko„ndalang kesimlari qurilish bosh rejasiga 
binoan belgilanadi, bunda alohida ravishda vertikal rejalashtirish va suv qochirish 
tizimlari qabul qilinadi.
Yo„l ko„ndalang kesimini turini tanlashda qatnov qismidan qor, axlat va 
yomg„ir suvlarini tozalash sharoitidan kelib chiqib tanlanadi.
Kon yo„llari ko„ndalangkesimlari asosiy turlari, ular supachada joylashganda 
quyidagi ko„rinishda bo„ladi:
54-rasm. Kon yo„llari yo„l poyi tuzilmasi 
a – qoya va sizuvchi gruntlarda; b – gilli gruntlarda; 1 – ariqcha orti taxti; 2 - lotok; 
3 – yo‘l yoqasi; 4 - ariqcha; 5 - mustaxkamlangan lotok; 6 – tuproq vali; 7 – 
o‘piriladigan prizma; 8 – yo‘l cheti qattiq qoplamasi; h
z
– gilli gruntni sizuvchi 
gruntga almashtirish qatlami qalinligi; i
k
– korыta tubi qiyaligi; n – tuproq vali 
balandligi; b – qatnov qismi kengligi.

---

55-rasm. Kon yo„llari 
http://maxi-exkavator.ru/articles/trucks/~id=407http://maxi-
exkavator.ru/articles/trucks/~id=407
 
Arqon yo‘llar 
Osma arqon - yo„llari sanoatning ko„p sohasida ishlatiladi. Ayrim xollarda ular 
20 km gacha bo„lgan masofada sochiluvchan materiallar (qum, shag„al, ruda) 
tashishda, ayniqsa tog„lik joylarda avtomobil va temir yo„l transporti bilan 
raqobatlashadi. 
Arqon yo„llar – yuk va yo„lovchilarni tashishda qo„llaniladigan, vagon, 
vagonchalar, kabinalar yoki kresellarni harakatga keltirish uchun qurilgan osma 
troslarda harakatni yuzaga keltiruvchi, tayanch yoki ko„tarma-tayanchli yo„llar 
bo„lib, bunda vagon yoki kabinalar erga tegmasdan osma holatda qo„zg„aladi.
 
56-rasm. Bolalar maydonchasidagi oddiy arqon yo„l 

---

Yo„lovchi tashuvchi arqon yo„llar o„tkazuvchanlik qobiliyati soatiga 2000 
kishiga, yuk arqon yo„llarida soatiga 1000 tn gacha etishi mumkin.
Eng uzun arqon yo„llari Shvetsiyada bo„lib, uning uzunligi 96 km ga etadi. 
Dunyodagi eng uzun sanoat arqon yo„li Moande (Gabon)da bo„lib, uzunligi 76 km. 
Ushbu arqon yo„li 1959-1962 yillarda qurilgan.
O„zbekistonda arqon yo„li “SHarg„un” shaxtasida qurilgan bo„lib, uzunligi 21 
km. Turizm maqsadidagi arqon yo„li “Chimyon” dam olish pansioanatida qurilgan.
57-rasm. Arqon yo„llari 
58-rasm. Arqon yo„llari konstruksiyalari

---

59-rasm. Arqon yo‘llari konstruksiyalari