2.17- rasm. Normal taqsimot chizig’ining
ko’rsatkichlari.
chiziqni hosil qilish uchun tadqiq etilayotgan o’lcham (detal)ning umumiy miqdori
50 dan kam bo’lmasligi kerak. Shunda hisoblash xatosi (d) ± 10% bo’ladi.
Umumiy miqdor 25
ga tushirilsa, uning xatosi ± 15% ga chiqadi. O’lchashning
aniqligi joizlikning 0,1 ulushidan kam bo’lmasligi kerak.
Olingan zagotovkalarning tadqiq etilayotgan o’lchamini ishlovdan keyin
o’lchab, eng katta va eng kichik qiymatlari (X
max
, X
min
) aniqlanadi. Ular
o’lchamning taqsimlanish oralig’ini ko’rsatadi. Oraliq k = 7÷11 ta teng bo’laklarga
bo’linadi va absissa o’qi bo’ylab tanlangan masshtabda qo’yiladi. Har qaysi bo’lak
uchun nechtadan o’lcham (detal) to’g’ri kelishi (m
1,
m
2
, ... m
j,
m
k
)
statistika
ma’lumotlari ichidan sanab topiladi. Ular takrorlanish (m-chastota) deyiladi. Har
bir bo’lakning o’rtasidan takrorlanish miqdorini aks ettiruvchi kesma chiqariladi
(ordinata bo’yicha, bunga ham masshtab tanlanadi). Kesmalarning yuqorigi uchlari
tutashtirilsa (siniq chiziq) taqsimot maydoni (yuzasi, poligon) hosil bo’ladi
(2.17-
rasm).
Ordinata o’qi bo’ylab m
j
larning o’rniga m^n nisbatni ham qo’yish
mumkin
(n- tadqiq etilgan detallar soni). Ular nisbiy takrorlanish yoki takrorlanishning
ulushi (ba’zan ehtimolligi) deyiladi.
Tadqiq etilayotgan to’p (guruh)da detallar soni qanchalik ko’p bo’lsa,
siniq
chiziq shunchalik silliqlashib, o’lchamning taqsimlanish qonuniyatini aks ettiradi.
Chiziq qamrab olgan yuza (maydon)
o’lchangan o’lchamlarning, ya’ni
to’plamdagi detallar sonini bildiradi
(m
1
+m
2
+,...+m
k
=n).
Har
bir
bo’lakdagi detallar soni shtrixlangan
to’rtburchak
yuzasiga
teng.
Ko’rilayotgan chiziqda o’lcham
(detal)
ning
nafaqat
yoyilish
maydonidagi
taqsimlanishi, balki
shu o’lchamning joizligi maydonidagi taqsimlanishi ham aks etadi.
Taqsimlanish chizig’i bir nechta ko’rsatkich (kattalik) bilan tavsiflanadi:
1. O’lchamning yoyilish maydoni (w). U o’lchamlarning
taqsimlanish
maydoni yoki eng katta va eng kichik qiymatlari yordamida aniqlanadi.
2. Og’ishlar guruhi markazi (центр
группирования отклонения). Uning yoyilish
maydonidagi holati haqiqiy o’lchamlarning
o’rtacha qiymatiga teng:
𝑿
𝒐′𝒓
= 𝑿
𝒊
/𝒏
𝒏
𝟏
Do'stlaringiz bilan baham: