5-mavzu. Iqtisodiy barqarorlik siyosati. Reja

5.5. Taylor qoidasi

Taylor qonuni – bu eng oxirgi monetar siyosat nazariyasi hisoblanadi.
Buning asoschisi Jon B. Taylor hisoblanadi. U o’zining qonunida Markaziy
bankning joriy va potentsial yalpi ichki mahsulot o’rtasidagi har xillikni inobatga
olgan holdagi nominal foiz stavkasini qay darajada o’zgartirish hamda joriy
inflyatsion daraja va targetlashdagi inflyatsion daraja o’rtasidagi farqni o’rgandi.
Uning qonunini quyidagi tenglama orqali ifodalash mumkin.


It = ht + r + a(ht - ht1) + ay (yt - yt. o’rt)
bu erda:
It - qisqa davrdagi nominal foiz stavkasi targeti
ht - YaIM deflyatori tomonidan baholangan inflyatsion daraja
ht1 - ko’zda tutilgan inflyatsiya darajasi
r - ko’zda tutilgan real foiz stavkasi
yt - real YaIM logarifmi
yt. o’rt - potensial ishlab chiqarish hajmining logarifmi

Bir nechta davlatlar 1990 yili o’zining e’lon qilingan miqdoriy inflyatsion

targetlash va yangi monetar siyosatga o’tishdi. Natijada oldingi tuzum asosidagi
qoniqarsiz ish sifatlarining o’zgarishiga erishildi.
Iqtisodiyotida uzoq muddatli yuqori darajadagi inflyatsiya kuzatilayotgan
davlatlar Kanada, Yangi Zenlandiya, Avstraliya va Ispaniya davlatlari o’zlalrida
inflyatsion targetlashni qo’lladi.
Iqtisodiyotida past darajadagi va barqaror inflyatsiyaga erisholmayotgan va
kuchli spekulyativ hujumlarga ega bo’lib turgan davlatlar Buyuk
Britaniya,Shvetsiya va Finlandiya fikserlangan almashuv kursidan voz kechishdi.
Barch asiyosatshunoslar va olimlar butun diqqat etiborini shu inflyatsion
targetlashga qaratishdi.
AQSh da Federal Rezerv Sistemasi va Evropada Evropa Markaziy Banklari
uchun mos ravishda yangi monetar siyosat strategiyalrini ishlab chiqish muhokama
qilindi. Olimlar yuqori darajda o’sayotgan inflyatsiyani targetlashni nazariy va
amliy tarzda o’rganishdi.
Qisqa davr ichida inflyatsion targetlash bilan boshqa monetar siyosiy
tuzumlar aloqalarini tushunish va monetar siyoyat bilan inflyatsion targetlashning
o’zaro yaxshi aloqaga kirishishini amaliyotini har tomonlama o’rganish salmog’i
oshdi.
Amaliyotda inflyatsion targetlashni bir nechta xususiyatlari mavjud.
1. E’lon qilingan miqdoriy inflyatsion targetlash statistikasi bo’yicha
turlicha davlatlarda inflyatsiya darajasi yiliga 1,5 va 2,5 foiz orasida bo’ladi, lekin
ko’pgina rivojlangan davlatlarda targetlash intervalidan plyus/minus 1 % ga farq
qiladi.
2. Markaziy Bank qo’llaydigan aniq bir instrument yo’q.
3. O’zgaruvchan almashuv kursi (Bu almashuv kursi mexanizmi
a’zolariga Ispaniya va Finlandiya davlatlari a’zo bo’lishmagan, garchi ular
iqtisodiyotida inflyatsion targetlash bilan almashuv kursi o’rtasidagi birliklar
yaratilmagan va joriy qilinmagan bo’lsa ham)
4. Shaffoflik va mas’ulyatlilikning yuqori darajada bo’lishi.
Ko’pgina olimar inflyatsion targetlashning monetar siyosatni targetlashga
yordam bermaydigan tuzum sifatida ifodalashadi. Inflatsion targetlash aslida o’ziga
xos oraliq maqsadni nazarda tutadi va bu Markaziy Bankning inflyatsiyani
oldindan aytib bera olishi deb nomlanadi.
Inflatsion targetlash uzoq muddatli yuqori darajadagi inflyatsiyani olidini
loishga qaratilgan chora tadbirlar majmui hisoblanadi.