5-mavzu: iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning o`ziga xos xususiyatlari va ustuvor yo`nalishlari reja

Viloyat, tuman va shaxarlarni kompleks va mutanosib
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish

O`zbekiston Respublikasi tarkibida Qoraqalpogiston Respublikasi, 12 ta viloyat, Toshkent shaxri va jami viloyatlar tarkibida 157 tuman va shaxdrcha mavjud. O`zbekiston Respublikasi xududi buyicha dunyoda 55-urinni, axolisining soni buyicha 39-urinni egallab turibdi.

Mamlakatimizni 2017-2021 yillarda rivojlantirishning Harakatlar strategiyasida viloyat, tuman va shaxarlarni kompleks va mutanosib ijtimoiy-iqtisodiy rivojlan- tirish, ularning mavjud saloxiyatidan samarali va optimal foydalanish masalasiga aloxida e’tibor karatilgan.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Shav­kat Mirziyoevning mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga muljallangan ik- tisodiy dasturning eng muxim ustuvor yuna- lishlariga bagishlangan Vazirlar Maxkamasi- ning kengaytirilgan majlisidagi «Tankidiy taxlil, katьiy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - xar bir raxbar faoliyatining kundalik koidasi bulishi kerak» mavzusidagi ma’ruzasida aynan, «... iqtisodiyot tarmokdari va ijtimoiy soxani, shuningdek, mamlakatimiz xududlarini rivojlantirish buyicha kaysi eng muxim kursatkichlarni joriy yil birinchi choragi va birinchi yarim yilligida bajarish uchun nima qilish kerak?» degan masala ta’kidlab utilgan.

E’tirof etish joizki, bugungi kunda viloyat, tuman va shaxarlarni kompleks va mu­tanosib ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, ularning mavjud saloxiyatidan samarali va optimal foydalanish xisobidan xududlarni barqaror rivojlantirishga erishish, axoli bandligini ustuvor ta’minlashga erishish, barcha mavjud resurslar saloxiyatidan okilona foydalanishni ta’minlash muxim axamiyat kasb etmoqda.

Mamlakatimiz tarkibiga kirgan xar bir viloyat, tuman ma’lum ob’ektiv konuniyatlar asosida tashqil etilgan bulib, geografik va xududiy joylashuvi, iqtisodiyotining tarki- bi, sanoat va qishloq xujaligining rivojlanganlik darajasi, xududlarning demografik xolati va axolining joylashuvi, shuningdek, ikdimi, suv va tabiiy resurslar saloxdyatiga egaligi bilan bir-biridan fark qiladi. Fargona, Andijon, Namangan, Sirdaryo, Xorazm viloyatlarida foydali kazilma va mineral xom ashyo resurslari juda kam, Navoiy, Toshkent, Kashkadaryo, Surxondaryo va Buxoro viloyatlarida xamda Korakalpogiston Respublikasi foydali kazilma va mineral xom ashyo resurslarga boy, Jizzax, Samarkand viloyatlari ushbu resurslar mavjud xududlar qatoriga kiradi.

Mamlakatimiz yokilgi-energetik saloxiyatida esa Navoiy, Buxoro, Kashkadaryo, Tosh­kent viloyatlarining saloxiyati yuqori. Yurtimiz axolisi xam viloyatlar buyicha notekis joylashgan. Masalan, Andijon viloyatida 1 kvadrat kilometrga tugri keladigan axoli soni 665 kishini, Navoiy viloyatida esa 8,2 kishini tashqil etadi. Viloyatlar va tumanlarning er-suv resurslari, iklim sharoitlari xam kam bulsa-da, farklanadi. Er-suv resurslarining sifatida xdm jiddiy tafovutlar mavjud. Toshkent, Jizzax va Samarkand viloyatlarida tabiat bilan bog`liq ekologik turizmni rivojlantirish uchun juda hulay imkoniyatlar mavjud.

Yurtimizda Samarkand, Buxoro, Xiva, SHaxrisabz, Kukon kabi jaxonga mashxur turistik shakarlar mavjud. Turizm soxdsida deyarli barcha viloyat va tumanlarda imko­niyatlar etarli, ammo yuqorida sanab utilgan xududlarda mutlak va nisbiy ustunliklar ko`prok sanaladi. YAna bir jiddiy fark-xududlarda iqtisodiyotining rivojlanganlik darajasi va insonlar yashashi uchun zarur ne’matlar bilan ta’minlash imkoniyatlarida uz aksini topadi. Ana shunday murakkab xolat sharoitida barcha viloyat va tumanlarni barqaror va jadal rivojlantirish, ular urtasidagi tafovutlarning juda kattalashib ketishiga yul kuymaslik O`zbekiston Respublikasi raxbariyatining jiddiy e’tibor be- rayotgan masalalari qatoriga kiradi. Olib borilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy isloxotlar natijasiga kura, xududlarning rivojlanishida, ularning iqtisodiyotining tarkibida sezilarli farklar mavjud.

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining «O`zbekiston Respublikasini yanada ri­vojlantirish buyicha Xarakatlar strategiyasi to`g`risida»gi Farmonida belgilab berilgan 2017-2021 yillarda O`zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yunalishi buyicha Xarakatlar strategiyasini «Xalk bilan mulokot va inson manfaatlari yili»da amalga oshirishga oid Davlat dasturida xam aynan viloyat, tuman va shaxarlarni kompleks va mutanosib ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishga karatilgan masalalar ustuvor yunalish sifatida belgilab berilgan.

Mamlakatimizning barcha viloyat va tumanlaridagi mavjud imkoniyatlarni chukur urganish, iqtisodiyotini ilmiy-amaliy taxdil etish asosida viloyat va tumanlarda, chekka qishloqlarda xam sanoat, qishloq xujaligi, xizmat kursatish soxalarini keng rivojlan­tirish kuzda tutilmokda. Bu jarayonning asosiy maqsadlaridan biri yurtimizning barcha xududlarida istiqomat qilayotgan insonlar uchun shart-sharoitlar yaratish xisoblanadi.

Xulosa qilib aytganda, qishloq xujaligini jadal rivojlantirish va moderni­zatsiya qilish buyicha «2017-2021 yillarda O`zbekiston Respublikasini rivojlanti­rishning beshta ustuvor yunalishi buyicha Harakatlar strategiyasi»da belgilangan chora-tadbirlar O`zbekiston Respublikasining viloyat, tuman va shaxdrlarni kompleks va mutanosib ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, ularning mavjud saloxdyatidan sa- marali va optimal foydalanish, x,ududlarda axolining uzgarib borayotgan ektiyojlarini tulik kondirishga erishish, xududiy korxonalar faoliyatiga zamonaviy innovatsion texnologiyalarni keng tatbik etish, xududiy rakobatdosh va xalqaro standartlarga javob beradigan sifatli maxsulotlar ishlab chiqarish, xududlarda ishlab chiqarish ixtisoslashuvni tugri tashqil etish va ekologik toza maxsulot ishlab chiqarishga utish, xududlarning tabiiy resurs saloxiyatidan okilona foydalanish mexanizmlarini tako- millashtirishga, xududlardagi mavjud mineral-xom ashyo resurslari imkoniyatlarini tugri baxdlash va kazib olish xamda qayta ishlash borasida tejamkor texnologiyalarni joriy qilish, xududlarda kichik sanoat zonalarini tashqil etish mexanizmini yanada takomillashtirish va ishlab chiqarishning tulikssiklini amalga oshiruvchi tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatini shakllantirish, xududlarda kichik sanoat zonalari xududida yangi investitsiyaviy loyixalarni amalga oshirishda tijorat banklarining ishtirokini kengaytirish, xududlarning turistik imkoniyatlarini qayta kurib chikish va xorijiy tajribalarga tayangan xolda, yangi xamda zamonaviy yoshlarbop turistik zonalarni bunyod etish, ichki turizmni rivojlantirish borasida davlat dasturlarini keng joriy qilish, xududlarda qishloq xujaligini ustuvor rivojlantirish asosida sanoatni qayta ishlash tarmokdarini rivojlantirishga va axolini sifatli qishloq xujaligi maxsulotlari bi­lan ta’minlashni yaxshilashga, xududlardagi mexnat saloxiyatidan kompleks va samarali foydalanishni ta’minlashga erishishga xizmat qiladi.